Database System [English & Nepali ] Note [ राजपत्र अनंकित प्रथम श्रेणी कम्प्युटर अपरेटर (संघ...) Database System को Note [ Nepali र English मा]

Anil Pandit
personAnil Pandit
February 27, 2025
0

5.1. Introduction to Data, Database, and DBMS

डाटा के हो?

डाटा भनेको कच्चा तथ्य, संख्याहरू वा प्रतीकहरू हुन्, जसलाई प्रशोधन गरी उपयोगी जानकारी निकाल्न सकिन्छ।
डाटाका प्रकारहरू:

  • पाठ (नाम, ठेगाना)
  • संख्या (फोन नम्बर, मूल्य)
  • तस्बिर (फोटो, ग्राफ)
  • अडियो/भिडियो (संगीत, चलचित्र)

उदाहरण: विद्यार्थीहरूको नाम र नम्बरहरूको सूची कच्चा डाटा हो।

डाटाबेस के हो?

डाटाबेस भनेको व्यवस्थित रूपमा भण्डारण गरिएको डाटाको संग्रह हो, जसलाई विद्युतीय रूपमा व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ। यसले डाटाको सजिलो भण्डारण, पुनःप्राप्ति, अपडेट, र मेटाउन सहयोग गर्छ।

उदाहरण: विद्यालयको डाटाबेस, जसमा विद्यार्थीहरूको नाम, रोल नम्बर, र अंकहरू सुरक्षित गरिएका हुन्छन्।

१. डाटाबेस के हो?

डाटाबेस भनेको संरचित रूपमा भण्डारण गरिएको डाटाको समूह हो, जसलाई सजिलै पहुँच, व्यवस्थापन, र अद्यावधिक गर्न सकिन्छ। डाटाबेसमा डाटा तालिकाहरूमा (tables) संगठित गरिन्छ, जसमा पंक्ति (rows) र स्तम्भ (columns) हुन्छन्।

डाटाबेसका विशेषताहरू:

  • डाटा संगठन: डाटा तालिकामा संरचित रूपमा व्यवस्थित हुन्छ।
  • संरचित डाटा: प्रत्येक स्तम्भमा निश्चित डाटा प्रकार (जस्तै, संख्या, पाठ, मिति) हुन्छ।
  • डाटा अखण्डता (Integrity): डाटाबेसले प्रविष्ट गरिने डाटा शुद्ध, सुसंगत, र त्रुटिरहित राख्छ।

२. डाटाबेस व्यवस्थापन प्रणाली (DBMS) के हो?

डाटाबेस व्यवस्थापन प्रणाली (Database Management System - DBMS) भनेको सफ्टवेयर हो, जसले डाटाबेस सिर्जना, व्यवस्थापन, र मर्मत सम्भार गर्न सहयोग गर्छ।

DBMS को मुख्य कार्य:

  • डाटा भण्डारण: संरचित रूपमा तालिका, भ्यू, अनुक्रमणिका (index) जस्ता प्रविधिहरू प्रयोग गरी डाटा भण्डारण गर्छ।
  • डाटा पुनःप्राप्ति: प्रयोगकर्ताले विशेष SQL क्वेरीहरू प्रयोग गरी आवश्यक डाटा खोज्न सक्छ।
  • डाटा सुरक्षाः पहुँच नियन्त्रण (authentication, authorization) मार्फत संवेदनशील डाटा सुरक्षित राख्छ।

उदाहरणहरू:

  • रिलेसनल DBMS (RDBMS): MySQL, PostgreSQL, Oracle, SQL Server
  • NoSQL DBMS: MongoDB, Cassandra, CouchDB

३. DBMS का कार्यहरू

  • डाटा भण्डारण: तालिका, अनुक्रमणिका, भ्यू प्रयोग गरी डाटा व्यवस्थित रूपमा राख्छ।
  • डाटा पुनःप्राप्ति: SQL प्रयोग गरेर आवश्यक जानकारी खोज्न सकिन्छ।
  • डाटा अद्यावधिक: नयाँ डाटा थप्न, हटाउन वा परिवर्तन गर्न अनुमति दिन्छ।
  • डाटा सुरक्षा: अनुमति नपाएका प्रयोगकर्ताले डाटा हेर्न वा सम्पादन गर्न सक्दैनन्।
  • डाटा अखण्डता: प्राथमिक कुञ्जी (Primary Key), वैदेशिक कुञ्जी (Foreign Key) जस्ता नियमहरू लागू गर्छ।
  • समकालिकता नियन्त्रण (Concurrency Control): धेरै प्रयोगकर्ताले एउटै डाटा पहुँच गर्दा द्वन्द्व रोक्छ।
  • ब्याकअप र पुनःस्थापना: आकस्मिक डाटा नोक्सानी भएमा पुनः प्राप्त गर्न मिल्ने व्यवस्था गर्छ।

४. डाटाबेसका प्रकारहरू

१. रिलेसनल डाटाबेस

  • तालिकाहरूमा डाटा भण्डारण गरिन्छ।
  • सम्बन्धहरू प्राथमिक कुञ्जी र वैदेशिक कुञ्जी द्वारा परिभाषित गरिन्छ।
  • उदाहरण: MySQL, PostgreSQL, Oracle, SQL Server।

२. NoSQL डाटाबेस

  • ठूला, असंरचित वा अर्ध-संरचित डाटा भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ।
  • उदाहरण: MongoDB, Cassandra, CouchDB।

३. वस्तु-उन्मुख (Object-Oriented) डाटाबेस

  • डाटा वस्तुहरू (Objects) को रूपमा भण्डारण गरिन्छ।
  • उदाहरण: ObjectDB।

४. श्रेणीबद्ध (Hierarchical) डाटाबेस

  • डाटा रूख (Tree) संरचनामा व्यवस्थित हुन्छ।
  • उदाहरण: IBM IMS।

५. सञ्जाल (Network) डाटाबेस

  • ग्राफ संरचना प्रयोग गरी डाटा भण्डारण गरिन्छ।
  • उदाहरण: Integrated Data Store (IDS)।

५. DBMS को फाइदाहरू

  • डाटा स्थिरता (Data Consistency): नियमहरू लागू गरेर डाटा त्रुटि कम गर्छ।
  • डाटा अखण्डता (Data Integrity): सुनिश्चित गर्छ कि डाटा सही र सुसंगत छ।
  • डाटा दोहोरोपन नियन्त्रण (Data Redundancy Control): अनावश्यक डाटा दोहोरिनबाट जोगाउँछ।
  • सुधारिएको डाटा सुरक्षा: प्रयोगकर्ता पहुँच नियन्त्रण (Access Control) मार्फत सुरक्षा प्रदान गर्छ।
  • केन्द्रीय डाटा व्यवस्थापन: सबै डाटा एउटै स्थानमा सुरक्षित हुन्छ।
  • बहुप्रयोगकर्ता समर्थन: धेरै प्रयोगकर्ताले एउटै डाटाबेस पहुँच गर्न सक्छन्।

६. DBMS का घटकहरू

  • डाटाबेस इञ्जिन: डाटा भण्डारण, पुनःप्राप्ति, र परिमार्जन गर्ने कोर सफ्टवेयर।
  • डाटाबेस स्किमा: डाटाको संरचना परिभाषित गर्ने नक्सा।
  • क्वेरी प्रशोधनकर्ता (Query Processor): प्रयोगकर्ताद्वारा पठाइएका SQL क्वेरीहरू व्याख्या गरी कार्यान्वयन गर्छ।
  • डाटा शब्दकोश (Data Dictionary): डाटाको मेटाडाटा (Metadata) राख्ने कम्पोनेन्ट।
  • लेनदेन व्यवस्थापन (Transaction Management): ACID (Atomicity, Consistency, Isolation, Durability) नियमहरू पालना गर्छ।
  • प्रयोगकर्ता इन्टरफेस: प्रयोगकर्ताले GUI वा कमान्ड-लाइन इन्टरफेस प्रयोग गरी DBMS संग अन्तरक्रिया गर्न सक्छन्।

७. DBMS मोडेलहरू

१. श्रेणीबद्ध मोडेल (Hierarchical Model)

  • डाटा रूख संरचनामा व्यवस्थित हुन्छ।
  • अभिभावक-शाखा (Parent-Child) सम्बन्ध प्रयोग गरिन्छ।

२. सञ्जाल मोडेल (Network Model)

  • श्रेणीबद्ध मोडेल भन्दा जटिल सम्बन्ध समर्थन गर्छ।

३. रिलेसनल मोडेल (Relational Model)

  • तालिकामा डाटा भण्डारण हुन्छ।
  • प्राथमिक कुञ्जी र वैदेशिक कुञ्जी प्रयोग गरी सम्बन्धहरू राखिन्छ।

४. वस्तु-उन्मुख मोडेल (Object-Oriented Model)

  • वस्तु-उन्मुख प्रोग्रामिङ जस्तै डाटा वस्तुहरूको रूपमा भण्डारण हुन्छ।

५. कागजात-आधारित मोडेल (Document-based Model)

  • NoSQL DBMS को एक प्रकार हो, जहाँ डाटा लचिलो, आत्म-निहित कागजातहरू (JSON, BSON) मा भण्डारण गरिन्छ।
  • उदाहरण: MongoDB।


5.2. Basic Concepts of Tables, Fields, Records, Relationships, and Indexing

1. टेबलहरू

डेटाबेसमा, टेबल सम्बन्धित डाटा सङ्ग्रह गर्ने संरचना हो, जसलाई पङ्क्ति (Rows) र स्तम्भ (Columns) मा व्यवस्थित गरिन्छ। यो रिलेशनल डेटाबेसको आधारभूत इकाई हो। प्रत्येक टेबलले कुनै निश्चित तत्व (Entity) जस्तै ग्राहक, अर्डर, वा उत्पादनलाई प्रतिनिधित्व गर्छ।

टेबलका भागहरू:

  • स्तम्भहरू (Fields/Columns): टेबलका विशेषताहरू वा गुणहरू प्रतिनिधित्व गर्छन्। प्रत्येक स्तम्भ विशेष प्रकारको डाटा (Text, Number, Date आदि) समावेश गर्छ।
  • पङ्क्तिहरू (Records/Rows): टेबलमा रहेका व्यक्तिगत प्रविष्टिहरू हुन्। प्रत्येक पङ्क्तिले एक तत्वको सबै डाटा समावेश गर्छ।

उदाहरण: "Customers" नामको टेबलमा निम्न स्तम्भहरू हुन सक्छन्:

  • CustomerID (प्राइमरी की - Primary Key)
  • FirstName (पहिलो नाम)
  • LastName (थर)
  • Email (इमेल)
  • PhoneNumber (फोन नम्बर)

2. फिल्डहरू (स्तम्भहरू)

फिल्ड (Field) वा स्तम्भ (Column) टेबलमा रहेका व्यक्तिगत डाटा तत्वहरू हुन्। प्रत्येक फिल्डले निश्चित प्रकारको डाटा समावेश गर्छ।

मुख्य विशेषताहरू:

  • फिल्ड नामहरू: टेबलका स्तम्भहरू (जस्तै: CustomerID, FirstName, Email)।
  • डाटा प्रकारहरू: प्रत्येक फिल्डका लागि निश्चित डाटा प्रकार (VARCHAR, INT, DATE आदि)।
  • नियमहरू (Constraints): प्राइमरी की, NOT NULL, UNIQUE जस्ता डाटा नीतिहरू लागू गर्न सकिन्छ।

उदाहरण:

  • CustomerID: Integer (Primary Key)
  • FirstName: Text
  • LastName: Text
  • Email: Text (Unique)

3. रेकर्डहरू (पङ्क्तिहरू)

रेकर्ड (Record) वा पङ्क्ति (Row) डेटाबेस टेबलको व्यक्तिगत प्रविष्टि हो। प्रत्येक पङ्क्तिले निश्चित तत्वको सम्पूर्ण डाटा समावेश गर्छ।

मुख्य विशेषताहरू:

  • प्रत्येक पङ्क्तिले एक तत्वलाई प्रतिनिधित्व गर्छ (जस्तै: एक ग्राहक, एक अर्डर)।
  • प्रत्येक रेकर्ड Primary Key द्वारा पहिचान गरिन्छ।

उदाहरण (Customers टेबलको एक पङ्क्ति):

CustomerID

FirstName

LastName

Email

PhoneNumber

1

राजन

यादव

rajan.ya@example.com

55550012

4. सम्बन्धहरू (Relationships)

रिलेशनल डेटाबेसमा, सम्बन्धहरूले दुई वा बढी टेबलहरू आपसमा कसरी जोडिन्छन् भन्ने निर्धारण गर्छ।

मुख्य प्रकारका सम्बन्धहरू:

  1. एक-देखि-एक (One-to-One - 1:1):
    • प्रत्येक रेकर्डको अर्को टेबलमा केवल एक नै सम्बन्धित रेकर्ड हुन्छ।
    • उदाहरण: ग्राहक टेबल (Customer) र ग्राहक विवरण टेबल (CustomerDetails)।
  2. एक-देखि-धेरै (One-to-Many - 1:M):
    • एक टेबलको एउटा रेकर्ड अर्को टेबलका धेरै रेकर्डसँग सम्बन्धित हुन्छ।
    • उदाहरण: एउटा विभाग (Department) मा धेरै कर्मचारी (Employees) हुन सक्छन्।
  3. धेरै-देखि-धेरै (Many-to-Many - M:N):
    • एक टेबलका धेरै रेकर्डहरू अर्को टेबलका धेरै रेकर्डसँग सम्बन्धित हुन सक्छन्।
    • उदाहरण: विद्यार्थी (Students) र पाठ्यक्रम (Courses) टेबल। प्रत्येक विद्यार्थीले धेरै पाठ्यक्रम लिन सक्छ र प्रत्येक पाठ्यक्रममा धेरै विद्यार्थी हुन सक्छन्।
    • यस्तो सम्बन्धको लागि जक्सन टेबल (Junction Table) को प्रयोग गरिन्छ (जस्तै: StudentCourses)।

विदेशी की (Foreign Key):

  • विदेशी की (Foreign Key) एक टेबलमा रहेको यस्तो फिल्ड हो, जुन अर्को टेबलको प्राइमरी की (Primary Key) लाई जनाउँछ।

5. अनुक्रमणिका (Indexing)

अनुक्रमणिका (Index) डेटाबेस टेबलमा डाटा खोजी प्रक्रिया छिटो पार्न प्रयोग गरिने संरचना हो। यसले डाटा फेला पार्ने गति बढाउँछ, तर यसले अतिरिक्त भण्डारण ठाउँ (Storage) उपयोग गर्छ।

मुख्य प्रकारका अनुक्रमणिका:

  • प्राथमिक अनुक्रमणिका (Primary Index): प्राइमरी कीका लागि स्वचालित रूपमा सिर्जना हुन्छ।
  • द्वितीय अनुक्रमणिका (Secondary Index): अन्य स्तम्भहरूमा खोजी प्रक्रिया छिटो पार्न सिर्जना गरिन्छ।
  • विशिष्ट अनुक्रमणिका (Unique Index): निश्चित स्तम्भहरूमा दोहोरिएको मान रोक्न प्रयोग गरिन्छ (जस्तै, Email को लागि)।
  • संयुक्त अनुक्रमणिका (Composite Index): दुई वा बढी स्तम्भहरूमा आधारित खोजी प्रक्रिया छिटो बनाउन प्रयोग गरिन्छ।

उदाहरण:

  • "Customers" टेबलमा Email स्तम्भमा अनुक्रमणिका बनाउँदा, ईमेलद्वारा ग्राहक खोजी प्रक्रिया छिटो हुन्छ।

5.3. Introduction to database application

डेटाबेस अनुप्रयोग भनेको के हो?

डेटाबेस अनुप्रयोग (Database Application) भनेको डेटाबेससँग अन्तरक्रिया गर्ने सफ्टवेयर हो, जसले डाटा प्रविष्टि (data entry), डाटा पुन: प्राप्ति (data retrieval), रेकर्ड अद्यावधिक (updating records), तथा डेटाबेसको संरचना व्यवस्थापन (managing database structure) जस्ता कार्यहरू सम्पादन गर्न मद्दत गर्छ।

डेटाबेस अनुप्रयोगमा निम्न घटकहरू समावेश हुन्छन्:

  • डाटाबेस व्यवस्थापन प्रणाली (DBMS): डेटाको भण्डारण र पुन: प्राप्ति व्यवस्थित गर्छ।
  • प्रयोगकर्ता इन्टरफेस (UI): प्रयोगकर्ताले डेटाबेससँग अन्तरक्रिया गर्न सजिलो बनाउँछ (फारमहरू, रिपोर्टहरू, ड्यासबोर्डहरू)।
  • क्वेरी प्रणाली: प्रयोगकर्ताले विशेष मापदण्डहरू अनुसार डाटालाई फेर्न वा पुन: प्राप्त गर्न अनुमति दिन्छ।

यस्ता अनुप्रयोगहरू साना डेटासेटहरू व्यवस्थापन गर्न मिल्ने साधारण कार्यक्रमहरूदेखि लिएर ठूला व्यापारिक प्रणालीहरू सम्म फैलिएका हुन्छन्।

डेटाबेस अनुप्रयोगका प्रकारहरू

1. डेस्कटप डेटाबेस अनुप्रयोगहरू

  • यी अनुप्रयोगहरू एकल कम्प्युटरमा चल्छन् र स्थानीय रूपमा डाटा भण्डारण गर्छन्।
  • उदाहरण: Microsoft Access, FileMaker Pro
  • उपयोग: साना व्यवसाय वा व्यक्तिगत परियोजनाहरू जसमा डाटा टाढाबाट पहुँच आवश्यक पर्दैन।

2. वेब-आधारित डेटाबेस अनुप्रयोगहरू

  • यी अनुप्रयोगहरू वेब सर्भरमा चल्छन् र प्रयोगकर्ताले ब्राउजरमार्फत डेटाबेससँग अन्तरक्रिया गर्न सक्छन्।
  • उदाहरण: अनलाइन बैंकिङ प्रणाली, CRM (Customer Relationship Management) प्रणाली, ई-कमर्स प्लेटफर्महरू
  • उपयोग: इन्टरनेटमार्फत प्रयोगकर्ताले टाढाबाट डाटासँग अन्तरक्रिया गर्न आवश्यक पर्ने प्रणालीहरू।

3. इन्टरप्राइज डेटाबेस अनुप्रयोगहरू

  • ठूला कम्पनीहरूले आफ्नो महत्वपूर्ण व्यापारिक प्रक्रिया व्यवस्थापन गर्न प्रयोग गर्ने ठूला स्केलका अनुप्रयोगहरू।
  • उदाहरण: ERP (Enterprise Resource Planning), SCM (Supply Chain Management) प्रणालीहरू।
  • उपयोग: धेरै प्रयोगकर्ताहरूले एकैसाथ प्रयोग गर्न सक्ने, जटिल डाटा व्यवस्थापन प्रणालीहरू।

डेटाबेस अनुप्रयोगका मुख्य घटकहरू

1. डाटाबेस व्यवस्थापन प्रणाली (DBMS)

डेटाबेस संरचना व्यवस्थापन गर्न प्रयोग गरिने कोर प्रणाली।
उदाहरण: MySQL, PostgreSQL, Oracle, SQL Server।

2. प्रयोगकर्ता इन्टरफेस (UI)

डेटाबेससँग अन्तरक्रिया गर्न प्रयोगकर्ताले हेर्ने भाग।

  • फारमहरू (Forms): डाटा प्रविष्टि र अद्यावधिक गर्न।
  • रिपोर्टहरू (Reports): डाटालाई पढ्न योग्य ढाँचामा प्रस्तुत गर्न।
  • ड्यासबोर्ड (Dashboards): प्रमुख डाटा सूचकहरू दृश्यात्मक रूपमा हेर्न।

3. क्वेरी प्रोसेसर

डेटाबेसमा क्वेरी लेखी सञ्चालन गर्न प्रयोग गरिन्छ।

  • SQL (Structured Query Language) प्रयोग गरेर डाटा फेर्न वा पुन: प्राप्त गर्न सकिन्छ।

4. ब्याकएन्ड लजिक

डेटाबेस अनुप्रयोगको नियमहरू तथा व्यवसायिक प्रक्रियाहरू कार्यान्वयन गर्न प्रयोग गरिन्छ।
उदाहरण: Python, Java, PHP, C# मा लेखिएको कोड।

5. सुरक्षा र पहुँच नियन्त्रण

प्रयोगकर्ताको अनुमति अनुसार डेटाको पहुँच नियन्त्रण गर्न प्रयोग गरिन्छ।

  • उदाहरण: Authentication (प्रयोगकर्ता नाम/पासवर्ड), Role-Based Access Control (RBAC)।

डेटाबेस अनुप्रयोगका कार्यहरू

1. डाटा प्रविष्टि (Data Entry)

  • प्रयोगकर्ताले फारमहरू वा अन्य विधिबाट डेटाबेसमा नयाँ डाटा प्रविष्टि गर्न सक्छन्।
  • उदाहरण: CRM प्रणालीमा ग्राहकको जानकारी प्रविष्टि गर्नु।

2. डाटा पुन: प्राप्ति (Data Retrieval)

  • डेटाबेसमा भएका डाटाहरू हेर्न वा खोज्न सकिन्छ।
  • उदाहरण: ग्राहकका अर्डरहरूको सूची निकाल्न SQL क्वेरी लेख्नु।

3. डाटा परिमार्जन (Data Manipulation)

  • रेकर्डहरू अद्यावधिक (Update) वा मेटाउने (Delete) कार्य गर्न सकिन्छ।
  • उदाहरण: ग्राहकको फोन नम्बर परिवर्तन गर्नु।

4. डाटा रिपोर्टिङ (Data Reporting)

  • डेटाबेसबाट विशेष जानकारी निकालेर रिपोर्ट तयार गर्न सकिन्छ।
  • उदाहरण: मासिक बिक्री रिपोर्ट उत्पन्न गर्नु।

5. डाटा विश्लेषण (Data Analysis)

  • डाटाबाट अर्थपूर्ण जानकारी निकाल्न विश्लेषणात्मक उपकरणहरू प्रयोग गरिन्छ।
  • उदाहरण: ग्राहकका खरिद प्रवृत्तिहरू विश्लेषण गरेर बिक्री प्रवृत्ति भविष्यवाणी गर्नु।

6. डाटा ब्याकअप र पुन: प्राप्ति (Data Backup and Recovery)

  • डाटालाई सुरक्षित राख्न र आवश्यक पर्दा पुन: प्राप्त गर्न डेटाबेस अनुप्रयोगहरूमा ब्याकअप प्रणाली हुन्छ।
  • उदाहरण: हरेक रात डेटाबेसको स्वचालित ब्याकअप लिने।

7. डाटा अखण्डता र नीतिहरू (Data Integrity and Constraints)

  • डेटाबेस अनुप्रयोगहरूले डाटाको गुणस्तर कायम राख्न विभिन्न नियमहरू प्रयोग गर्छन्।
  • उदाहरण: कुनै पनि दुई कर्मचारीको कर्मचारी आईडी (Employee ID) समान हुन नदिन constraints लागू गर्नु।

डेटाबेस अनुप्रयोगका फाइदाहरू

  1. केन्द्रिय डाटा व्यवस्थापन (Centralized Data Management): सबै डाटा एउटै स्थानमा व्यवस्थित रूपमा भण्डारण हुन्छ।
  2. डाटा स्थिरता (Consistency): डाटाबेसमा परिवर्तन भए पनि सबै प्रयोगकर्ताले अद्यावधिक गरिएको डाटा देख्छन्।
  3. सुरक्षा (Security): अनुमतिप्राप्त प्रयोगकर्ताले मात्र संवेदनशील डाटामा पहुँच गर्न सक्छन्।
  4. विस्तारशीलता (Scalability): डाटाको मात्रा बढे पनि डेटाबेस प्रणाली सहज रूपमा बढाउन सकिन्छ।
  5. उन्नत रिपोर्टिङ (Improved Reporting): व्यवसायिक निर्णयहरूका लागि अनुकूलित रिपोर्टहरू निकाल्न सकिन्छ।
  6. ब्याकअप र पुन: प्राप्ति (Backup and Recovery): डाटा हराएमा पुन: प्राप्त गर्न मिल्ने सुविधा।

प्रसिद्ध डेटाबेस अनुप्रयोगहरूको उदाहरणहरू

1.      ग्राहक सम्बन्ध व्यवस्थापन प्रणाली (CRM Systems)

    • प्रयोगकर्ताहरूलाई ग्राहकसँगको अन्तर्क्रिया व्यवस्थापन गर्न मद्दत गर्छ।
    • उदाहरण: Salesforce, Zoho CRM।

2.      भण्डारण व्यवस्थापन प्रणाली (Inventory Management Systems)

    • भण्डारण, अर्डर, बिक्री, तथा ढुवानी व्यवस्थापन गर्न मद्दत गर्छ।
    • उदाहरण: TradeGecko, Fishbowl Inventory।

3.      व्यापार स्रोत योजना प्रणाली (ERP Systems)

    • ठूला व्यापारहरूको लागि वित्त, आपूर्ति शृङ्खला, तथा मानव संसाधन व्यवस्थापन गर्छ।
    • उदाहरण: SAP, Oracle ERP।

4.      वित्तीय अनुप्रयोगहरू (Financial Applications)

    • व्यक्तिहरू वा कम्पनीहरूले वित्त व्यवस्थापन गर्न प्रयोग गर्छन्।
    • उदाहरण: QuickBooks, Xero।

5.      ई-कमर्स प्लेटफर्महरू (E-commerce Platforms)

    • अनलाइन स्टोरको उत्पादन, ग्राहक, तथा कारोबार व्यवस्थापन गर्छ।
    • उदाहरण: Shopify, Magento।

5.3.1. Data Types

१. छोटो पाठ (Short Text)

  • अक्षर, संख्या, र प्रतीक (Alphanumeric Characters) भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ।
  • अधिकतम २५५ क्यारेक्टरसम्म राख्न सकिन्छ।
  • उदाहरण: नाम, ठेगाना, फोन नम्बर, इमेल।
    उदाहरण:     "राम शर्मा", "काठमाडौं-४४६००", "ram.sharma@email.com"

२. लामो पाठ (Long Text / Memo)

  • ठूलो मात्रामा पाठ (Text) भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ (६५,५३६ क्यारेक्टरसम्म)।
  • अनुच्छेदहरू, विवरणहरू, लामो सन्देशहरू राख्न उपयुक्त।
    उदाहरण:     "यो उत्पादन उच्च-गुणस्तरको सामग्रीबाट बनेको छ र टिकाउ छ।"

३. संख्या (Number)

  • गणनाका लागि संख्यात्मक डेटा भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ।
  • विभिन्न साइज उपलब्ध छन् (Byte, Integer, Long Integer, Single, Double)।
  • अक्षरहरू (Text) भण्डारण गर्न सक्दैन।
    उदाहरण:     १००, २५०.७५, -४५

४. ठूलो संख्या (Large Number) [Access 2016+ ]

  • ठूलो संख्यात्मक मूल्यहरू भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ।
  • जटिल गणनाका लागि उपयोगी।
    उदाहरण:     1234567890123456789

५. मिति/समय (Date/Time)

  • मिति र समय भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ।
  • विभिन्न ढाँचाहरू (Short Date, Long Date, Time आदि) समर्थन गर्छ।
    उदाहरण:     12/25/2024, March 15, 2023 10:30 AM

६. विस्तारित मिति/समय (Date/Time Extended) [Access 2016+ ]

  • धेरै सटीक मिति र समय (fractions of a second) भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ।
  • समय-सम्वेदनशील रेकर्डहरूका लागि उपयोगी।
    उदाहरण:     2025-06-15 14:05:30.123

७. मुद्रा (Currency)

  • मौद्रिक मूल्यहरू भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ।
  • ४ दशमलव स्थानसम्म सहीता राख्न सक्छ।
  • गणनामा गोलाईकरण त्रुटि (Rounding Error) हुन दिदैन।
    उदाहरण:     $100.50, ₹5000.75, €120.99

८. स्वत:संख्या (AutoNumber)

  • प्रत्येक रेकर्डका लागि अद्वितीय संख्या स्वचालित रूपमा उत्पन्न गर्छ।
  • प्राय: प्राथमिक कुञ्जी (Primary Key) को रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
    उदाहरण:     1, 2, 3, 4...

९. हो/होइन (Yes/No / Boolean)

  • True/False, Yes/No, वा On/Off मान राख्न प्रयोग गरिन्छ।
  • केवल १ बिट भण्डारण लिन्छ।
    उदाहरण:     Yes (✔), No (✘)

१०. OLE वस्तु (OLE Object)

  • छवि, Word फाइल, PDF, Excel फाइल जस्ता वस्तुहरू भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ।
  • बहुमिडिया (Multimedia) समावेश गर्न उपयुक्त।
    उदाहरण: कम्पनीको लोगो, स्क्यान गरिएको हस्ताक्षर।

११. संलग्नक (Attachment) [Access 2007+ ]

  • एक रेकर्डमा बहुविध फाइलहरू (Images, PDFs, Documents आदि) भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ।
  • OLE Object भन्दा प्रभावकारी।
    उदाहरण: कर्मचारीको फोटो, PDF इन्भ्वाइसहरू।

१२. हाइपरलिङ्क (Hyperlink)

  • वेब ठेगाना, इमेल लिङ्क, वा फाइल पथ भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ।
  • क्लिक गर्दा सम्बन्धित स्रोत खुल्छ।
    उदाहरण:     "https://www.anilpandit.com.np", "mailto:info@example.com"

१३. गणना क्षेत्र (Calculated Field) [Access 2010+ ]

  • एउटै तालिकाका विभिन्न क्षेत्रहरूबाट गणना गरिएको मान भण्डारण गर्छ।
  • म्यानुअल रूपमा सम्पादन गर्न सकिन्न।
    उदाहरण:
    Total Price = Quantity * Unit Price

१४. लुकअप विजार्ड (Lookup Wizard)

  • अर्को तालिकाबाट वा म्यानुअल रूपमा प्रविष्ट गरिएका मानहरूबाट ड्रपडाउन सूची सिर्जना गर्छ।
  • डेटा स्थिरता सुधार गर्छ।
    उदाहरण:
    लिङ्ग छनोट:     "Male", "Female", "Other"

सारांश तालिका

डेटा प्रकार

प्रयोग

उदाहरण

छोटो पाठ (Short Text)

नाम, ठेगाना, फोन नम्बर

"राम शर्मा"

लामो पाठ (Long Text)

विवरण, अनुच्छेद

"यो उत्पादन उच्च-गुणस्तरको छ।"

संख्या (Number)

संख्यात्मक मानहरू

२५०, -५०.७५

ठूलो संख्या (Large Number)

ठूलो संख्यात्मक मानहरू

1234567890123

मिति/समय (Date/Time)

मिति र समय मानहरू

01/01/2024

विस्तारित मिति/समय (Date/Time Extended)

सटीक मिति/समय

2025-06-15 14:05:30.123

मुद्रा (Currency)

मौद्रिक मूल्यहरू

$100.50, ₹5000.75

स्वत:संख्या (AutoNumber)

रेकर्डहरूको अद्वितीय ID

1, 2, 3, 4...

हो/होइन (Yes/No)

True/False मानहरू

Yes, No

OLE वस्तु (OLE Object)

संलग्न फाइलहरू (चित्र, PDF)

कम्पनी लोगो, हस्ताक्षर

संलग्नक (Attachment)

बहुविध फाइलहरू

कर्मचारीको फोटो, इन्भ्वाइस PDF

हाइपरलिङ्क (Hyperlink)

वेब, इमेल वा फाइल लिङ्क

"https://example.com"

गणना क्षेत्र (Calculated Field)

गणना गरिएको मान

Total = Price * Quantity

लुकअप विजार्ड (Lookup Wizard)

ड्रपडाउन सूची

"Male", "Female", "Other"

MS Access ले विभिन्न प्रकारका डेटा भण्डारण गर्नका लागि विभिन्न डेटा प्रकारहरू उपलब्ध गराएको छ। सही डेटा प्रकारको चयनले डाटाबेसको प्रदर्शन, भण्डारण दक्षता, र डेटा स्थिरता सुधार गर्न मद्दत गर्छ।

 

5.3.2. Creating, Modifying & Deleting Tables in MS Access

१. MS Access मा तालिका (Table) सिर्जना गर्ने तरीका

MS Access मा तालिका भनेको पङ्क्ति (Row) र स्तम्भ (Column) को संरचनामा डेटा भण्डारण गर्ने स्थान हो। प्रत्येक स्तम्भ (Field) ले विशेष प्रकारको डेटा भण्डारण गर्छ, जसको लागि उपयुक्त Data Type चयन गर्नुपर्छ।

Design View प्रयोग गरेर तालिका सिर्जना गर्ने तरिका:

  1. MS Access खोल्नुहोस् र नयाँ डेटाबेस बनाउनुहोस् वा पहिलेको डेटाबेस खोल्नुहोस्।
  2. "Table Design" विकल्पमा क्लिक गर्नुहोस्।
  3. प्रत्येक Field Name लेख्नुहोस् र यसको लागि उपयुक्त Data Type चयन गर्नुहोस्।
  4. Primary Key सेट गर्नका लागि कुनै एक फील्डमा Right-Click गरेर "Set Primary Key" रोज्नुहोस्।
  5. Ctrl + S दबाएर तालिकालाई नाम दिई Save गर्नुहोस्।
  6. Design View बन्द गरेर डेटा प्रविष्ट गर्न सुरु गर्नुहोस्।

उदाहरण: "Employees" तालिका सिर्जना गर्ने तरिका

Field Name

Data Type

विवरण

EmployeeID

AutoNumber (Primary Key)

प्रत्येक कर्मचारीको Unique ID

FirstName

Short Text

कर्मचारीको पहिलो नाम

LastName

Short Text

कर्मचारीको थर

DOB

Date/Time

जन्म मिति

Salary

Currency

तलब

IsActive

Yes/No

कर्मचारी सक्रिय छ कि छैन (✔/✘)

२. MS Access मा तालिका परिमार्जन (Modify) गर्ने तरिका

तालिका बनाएपछि आवश्यक परे Field थप्न, हटाउन, नाम बदल्न, वा डेटा प्रकार परिवर्तन गर्न सकिन्छ।

तालिका परिमार्जन गर्ने चरणहरू:

  1. MS Access खोल्नुहोस् र "Table Design View" मा जानुहोस्।
  2. नयाँ Field थप्न, नयाँ Field Name लेखी उपयुक्त Data Type चयन गर्नुहोस्।
  3. Field मेटाउन, Field मा Right-Click गरी "Delete Rows" चयन गर्नुहोस्।
  4. Field नाम परिवर्तन गर्न, Field Name मा क्लिक गरी नयाँ नाम लेख्नुहोस्।
  5. Data Type परिवर्तन गर्न, सम्बन्धित Field मा क्लिक गरी नयाँ Data Type चयन गर्नुहोस्।
  6. Ctrl + S दबाएर परिवर्तनहरू सुरक्षित गर्नुहोस्।

उदाहरण:

  • Email (Short Text) नामको नयाँ फील्ड थप्ने।
  • Salary लाई Currency बाट Number मा परिवर्तन गर्ने (यदि गणना गर्न आवश्यक भएमा)।

३. MS Access मा तालिका मेट्ने (Delete) गर्ने तरिका

यदि कुनै तालिका आवश्यक छैन भने, त्यसलाई डेटाबेसबाट हटाउन सकिन्छ।

तालिका मेट्ने चरणहरू:

  1. MS Access खोल्नुहोस् र Navigation Pane मा Tables सेक्सनमा जानुहोस्।
  2. मेटाउन चाहेको तालिकामा Right-Click गरेर "Delete" चयन गर्नुहोस्।
  3. मेटाउने निर्णय पक्का गर्न "Yes" क्लिक गर्नुहोस्।
  4. (ऐच्छिक) यदि तालिकाले अन्य तालिकासँग सम्बन्ध (Relationship) राखेको छ भने, पहिले सम्बन्ध हटाउन आवश्यक पर्न सक्छ।

MS Access मा तालिका (Table) डेटा भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ। सही Data Type चयन गर्दा डेटाबेसको गति (Performance) राम्रो हुन्छ, स्टोरेज (Storage) बचत हुन्छ, र डेटा अखण्डता (Data Integrity) कायम रहन्छ। आवश्यकता अनुसार तालिका सिर्जना (Create), परिमार्जन (Modify), र मेट्न (Delete) सकिन्छ।

5.3.3. Establishing Relationships Among Tables in MS Access

MS Access मा सम्बन्ध (Relationships) स्थापनाले डाटा अखण्डता (Data Integrity) कायम राख्न र डाटा दोहोरोपन (Redundancy) हटाउन मद्दत गर्दछ। तालिकाहरू (Tables) आपसमा जडान गर्दा सम्बन्धित डाटा सजिलै व्यवस्थापन र प्राप्त गर्न सकिन्छ।

१. MS Access मा सम्बन्ध (Relationships) का प्रकार

१. एक-एक (One-to-One, 1:1) सम्बन्ध

  • प्रत्येक रेकर्ड (Record) Table A मा Table B को मात्र एउटा रेकर्डसँग सम्बन्धित हुन्छ र उल्टो पनि यही लागू हुन्छ।
  • उदाहरण: व्यक्ति (Person) तालिका र राहदानी (Passport) तालिका – प्रत्येक व्यक्तिसँग मात्र एक राहदानी हुन्छ।

२. एक-धेरै (One-to-Many, 1:M) सम्बन्ध (सबैभन्दा सामान्य)

  • Table A को एउटा रेकर्ड, Table B का धेरै रेकर्डहरूसँग सम्बन्धित हुन सक्छ, तर Table B को प्रत्येक रेकर्ड Table A को मात्र एउटा रेकर्डसँग सम्बन्धित हुन्छ।
  • उदाहरण: ग्राहक (Customer) तालिका र अर्डर (Orders) तालिका – एउटै ग्राहकले धेरै अर्डर गर्न सक्छ।

३. धेरै-धेरै (Many-to-Many, M:M) सम्बन्ध

  • Table A को एक रेकर्ड, Table B का धेरै रेकर्डहरूसँग सम्बन्धित हुन सक्छ, र उल्टो पनि यही लागू हुन्छ।
  • यसलाई जङ्क्सन टेबल (Junction Table) प्रयोग गरेर दुईवटा एक-धेरै (1:M) सम्बन्धमा विभाजन गर्नुपर्छ।
  • उदाहरण: विद्यार्थी (Students) तालिका र पाठ्यक्रम (Courses) तालिका – एक विद्यार्थीले धेरै पाठ्यक्रम लिन सक्छ, र एउटा पाठ्यक्रममा धेरै विद्यार्थी हुन सक्छन्।

२. MS Access मा सम्बन्ध (Relationships) स्थापना गर्ने चरणहरू

सम्बन्ध विन्डो (Relationship Window) प्रयोग गरेर

  1. MS Access खोल्नुहोस् र Database Tools ट्याबमा जानुहोस्।
  2. Relationships क्लिक गर्नुहोस् → नयाँ विन्डो खुल्छ।
  3. Show Table क्लिक गर्नुहोस् → आवश्यक तालिकाहरू चयन गरी Add गर्नुहोस्।
  4. Primary Key (PK) लाई एक तालिकाबाट Foreign Key (FK) भएको अर्को तालिकामा तान्नुहोस् (Drag & Drop)।
  5. "Edit Relationships" विन्डो खुल्छ।
  6. सम्बन्धको प्रकार चयन गर्नुहोस् र "Enforce Referential Integrity" मा टिक गर्नुहोस् (डाटा सुसंगत राख्न)।
  7. Create क्लिक गर्नुहोस् → सम्बन्ध सुरक्षित (Save) गर्नुहोस्।

३. तालिका सम्बन्धको उदाहरण (Example of Table Relationships)

उदाहरण: एक-धेरै (1:M) सम्बन्ध (Customer & Orders Table)

Customers Table

Orders Table

CustomerID (PK)

OrderID (PK)

Name

CustomerID (FK)

Email

OrderDate

Phone

Amount

व्याख्या:

  • Primary Key (PK) → प्रत्येक तालिकाको मुख्य पहिचानकर्ता।
  • Foreign Key (FK) → अर्को तालिकाको Primary Key लाई जोड्ने फील्ड।
  • यहाँ, एउटा ग्राहकसँग धेरै अर्डर हुन सक्छ, तर प्रत्येक अर्डर एक मात्र ग्राहकसँग सम्बन्धित हुन्छ।

४. Referential Integrity (सन्दर्भ अखण्डता) लागू गर्ने तरिका

Referential Integrity किन आवश्यक छ?

·         डाटा सुसंगत राख्छ (जस्तै: अवस्थित नभएको ग्राहकलाई अर्डर गर्न रोक्छ)।

·         Orphan Records (एउटा तालिका मेटाउँदा अर्को तालिकाको डाटा टुट्न नदिन्छ)।

·         डाटा विसंगति (Data Inconsistency) हुनबाट जोगाउँछ।

Referential Integrity लागू गर्ने विधि:

  • सम्बन्ध सेट गर्दा "Enforce Referential Integrity" लाई चेकमार्क गर्नुहोस्।
  • यदि कुनै ग्राहकलाई मेटाइयो भने, त्यस ग्राहकसँग सम्बन्धित अर्डरहरू पनि हटाउन आवश्यक पर्छ।

 

5.3.4. Formatting and Validating Field Data in MS Access

डेटा ढाँचाबद्ध (Formatting) र मान्यकरण (Validation) ले डेटा स्थिरता, शुद्धता, र पढ्न सजिलो बनाउँछ।

1. MS Access मा फील्ड डेटा ढाँचाबद्ध गर्ने (Formatting)

ढाँचाबद्ध (Formatting) ले तालिकामा डेटा कसरी देखिन्छ भन्ने निर्धारण गर्छ।

फील्ड डेटा ढाँचाबद्ध गर्ने तरिका:

  1. MS Access खोल्नुहोस् र Table Design View मा जानुहोस्।
  2. ढाँचाबद्ध गर्न चाहिएको फील्ड चयन गर्नुहोस्।
  3. Field Properties सेक्सनमा गएर आवश्यक ढाँचा सेट गर्नुहोस्।
  4. Ctrl + S दबाएर परिवर्तनहरू सुरक्षित गर्नुहोस्।

प्रमुख फील्ड ढाँचाबद्ध विकल्पहरू:

फील्ड प्रकार

ढाँचाबद्ध विकल्प

उदाहरण

Short Text

ठूलो अक्षर (UPPERCASE) / सानो अक्षर (lowercase)

"ANIL PANDIT" सट्टा "anil pandit"

Number

दशमलव स्थान (Decimal Places)

2.45 → 2.5 (गोलाकारण)

Currency

मुद्रा ढाँचा (Currency Format)

₹1,000.00 वा $1,000.00

Date/Time

छोटो मिति / लामो मिति

12/02/2025 → February 12, 2025

Yes/No

Checkbox / True-False

✅ / ❌ वा Yes/No

उदाहरण:
"Price" फील्डलाई मुद्रा (Currency) मा ढाँचाबद्ध गर्न:
Field Properties → Format → Currency चयन गर्नुहोस्।

2. MS Access मा फील्ड डेटा मान्यकरण गर्ने (Validation)

मान्यकरण (Validation) ले प्रयोगकर्ताले सहि र अर्थपूर्ण डेटा प्रविष्ट गरे भन्ने सुनिश्चित गर्छ।

Validation Rule र Validation Text प्रयोग गर्ने तरिका:

  1. Table Design View खोल्नुहोस्।
  2. आवश्यक फील्ड चयन गरी Field Properties → Validation Rule मा जानुहोस्।
  3. मान्यकरण नियम (Validation Rule) प्रविष्ट गर्नुहोस् (जस्तै: संख्या 0 भन्दा ठूलो हुनुपर्छ)।
  4. Validation Text प्रविष्ट गर्नुहोस् (यदि प्रयोगकर्ताले गलत डेटा हाल्दा देखिने सन्देश)।
  5. Ctrl + S दबाएर सुरक्षित गर्नुहोस्।

प्रमुख मान्यकरण नियमहरू:

फील्ड

Validation Rule

वर्णन

Age

>=18

उमेर कम्तिमा 18 हुनुपर्छ।

Price

>0

मूल्य 0 भन्दा ठूलो हुनुपर्छ।

Date of Birth

<=Date()

मिति आजभन्दा पुरानो वा आजकै हुनुपर्छ।

Phone Number

Like "98########"

फोन नम्बर 98 बाट सुरु हुने र १० अंकको हुनुपर्छ।

उदाहरण:
Age फील्डमा 18 वा सोभन्दा बढी उमेरको डेटा मात्र स्वीकार गर्न:

  • Validation Rule: >=18
  • Validation Text: "उमेर कम्तिमा १८ हुनुपर्छ।"

 

5.3.5. Inserting, Modifying, and Deleting Data in MS Access

1. तालिकामा डेटा प्रविष्ट गर्ने (Inserting Data in a Table)

(क) Datasheet View प्रयोग गरेर

  1. MS Access खोल्नुहोस् र तालिकामा डबल-क्लिक गर्नुहोस्।
  2. खाली पंक्ति (row) मा क्लिक गरी आवश्यक डेटा प्रविष्ट गर्नुहोस्।
  3. Enter दबाएपछि रेकर्ड स्वचालित रूपमा सुरक्षित हुन्छ।

(ख) SQL Query प्रयोग गरेर

INSERT INTO Customers (CustomerID, Name, Email) 

VALUES (1, 'Anil Pandit', 'anil@example.com');

यो SQL क्वेरीले Customers तालिकामा नयाँ ग्राहकको डेटा प्रविष्ट गर्छ।

2. तालिकाको डेटा परिमार्जन गर्ने (Modifying Data in a Table)

(क) Datasheet View प्रयोग गरेर

  1. तालिका खोल्नुहोस् (Datasheet View मा)।
  2. परिमार्जन गर्न चाहेको सेल (Cell) मा क्लिक गर्नुहोस्।
  3. आवश्यक परिवर्तन गरी Enter दबाएर सुरक्षित गर्नुहोस्।

(ख) SQL Query प्रयोग गरेर

UPDATE Customers 

SET Email = 'newemail@example.com' 

WHERE CustomerID = 1;

यो SQL क्वेरीले CustomerID = 1 भएको ग्राहकको इमेल परिवर्तन गर्छ।

3. तालिकाबाट डेटा मेट्ने (Deleting Data from a Table)

(क) Datasheet View प्रयोग गरेर

  1. तालिका खोल्नुहोस् (Datasheet View मा)।
  2. मेट्न चाहिएको पंक्ति (Row) चयन गर्नुहोस्।
  3. Delete थिचेर मेट्ने पुष्टि गर्नुहोस्।

(ख) SQL Query प्रयोग गरेर

DELETE FROM Customers 

WHERE CustomerID = 1;

यो SQL क्वेरीले CustomerID = 1 भएको ग्राहकको रेकर्ड मेटाउँछ।

निष्कर्ष

  • Datasheet View ले डेटा प्रविष्ट, परिमार्जन, र मेट्न सजिलो बनाउँछ।
  • SQL Query प्रयोग गर्दा डेटा व्यवस्थापन छरितो र प्रभावकारी हुन्छ।

5.3.6. Creating, Modifying, Deleting, and Using Simple Queries, Forms, and Reports in MS Access

1. MS Access मा Query

Query भनेको तालिकाबाट डेटा प्राप्त, फिल्टर, र परिमार्जन गर्न प्रयोग गरिन्छ।

(क) साधारण Query बनाउने तरिका

  1. MS Access खोल्नुहोस्।
  2. Create → Query Design मा क्लिक गर्नुहोस्।
  3. आवश्यक तालिका(हरू) चयन गरी Add क्लिक गर्नुहोस्।
  4. आवश्यक Field(हरू) लाई Query Design Grid मा तान्नुहोस्।
  5. Filter लागू गर्नुहोस् (e.g., "Price > 1000" Criteria मा राख्नुहोस्)।
  6. Run (🔴 रातो विस्फोट चिन्ह) मा क्लिक गरी नतिजा हेर्नुहोस्।
  7. Save (Ctrl + S) गरी Query लाई नाम दिनुहोस्।

(ख) Query परिमार्जन गर्ने (Modify Query)

  1. Query लाई Design View मा खोल्नुहोस्।
  2. Field, Criteria, वा Sorting Order परिवर्तन गर्नुहोस्।
  3. Save (Ctrl + S) गरेर सुरक्षित गर्नुहोस्।

(ग) Query मेट्ने (Delete Query)

  1. Navigation Pane मा Query मा Right-click गर्नुहोस्।
  2. Delete क्लिक गरेर पुष्टि गर्नुहोस्।

(घ) SQL प्रयोग गरी Query लेख्ने

SELECT Name, Price FROM Products WHERE Price > 1000;

यो SQL Query ले Products तालिकाबाट Name र Price चयन गर्छ जसको मूल्य 1000 भन्दा बढी छ।

2. MS Access मा Form

Form भनेको प्रयोगकर्तालाई डेटा प्रविष्ट गर्न र व्यवस्थित गर्न सजिलो बनाउने Interface हो।

(क) साधारण Form बनाउने तरिका

  1. Create → Form मा क्लिक गर्नुहोस्।
  2. आवश्यक तालिका चयन गर्नुहोस्।
  3. Form View मा डेटा प्रविष्ट गर्नुहोस्।
  4. Save (Ctrl + S) गरेर Form लाई नाम दिनुहोस्।

(ख) Form परिमार्जन गर्ने (Modify Form)

  1. Form लाई Design View मा खोल्नुहोस्।
  2. Layout, Font, Color, र Buttons परिमार्जन गर्नुहोस्।
  3. Save (Ctrl + S) गर्नुहोस्।

(ग) Form मेट्ने (Delete Form)

  1. Navigation Pane मा Form मा Right-click गर्नुहोस्।
  2. Delete क्लिक गरेर पुष्टि गर्नुहोस्।

3. MS Access मा Report

Report भनेको डेटा सुन्दर तरिकाले देखाउन र प्रिन्ट गर्न प्रयोग गरिन्छ।

(क) साधारण Report बनाउने तरिका

  1. Create → Report Wizard मा क्लिक गर्नुहोस्।
  2. आवश्यक तालिका वा Query चयन गर्नुहोस्।
  3. Field(हरू) चयन गर्नुहोस्।
  4. Sorting र Grouping सेटिङ मिलाउनुहोस्।
  5. Finish क्लिक गरी रिपोर्ट तयार गर्नुहोस्।

(ख) Report परिमार्जन गर्ने (Modify Report)

  1. Report लाई Design View मा खोल्नुहोस्।
  2. Field, Header, र Formatting परिवर्तन गर्नुहोस्।
  3. Save (Ctrl + S) गर्नुहोस्।

(ग) Report मेट्ने (Delete Report)

  1. Navigation Pane मा Report मा Right-click गर्नुहोस्।
  2. Delete क्लिक गरेर पुष्टि गर्नुहोस्।

निष्कर्ष

 Query ले डेटा फिल्टर र विश्लेषण गर्न मदत गर्छ।
Form ले डेटा प्रविष्ट र व्यवस्थापन गर्न सजिलो बनाउँछ।
Report ले डेटा सुन्दर र प्रिन्ट-योग्य रूपमा देखाउँछ। 

Tags

You Might Like

Show more
राजपत्र अनंकित प्रथम श्रेणी कम्प्युटर अपरेटर (संघ...)

Post a Comment

0Comments

Post a Comment (0)
Share to other apps
Copy Post Link