10.1. Configuring
Power Supply, Motherboard, and System Devices
पावर सप्लाई कन्फिगरेसन
- सही PSU चयन गर्ने
- प्रणालीका
कम्पोनेन्टहरूलाई आवश्यक पर्ने वॉटेज भएको पावर सप्लाई युनिट (PSU) छान्नुहोस्।
- आवश्यक
कनेक्टरहरू (जस्तै 24-पिन ATX, 8-पिन CPU, SATA, PCIe) भएको सुनिश्चित गर्नुहोस्।
- पावर
सप्लाई स्थापना गर्ने
- केसमा PSU लाई स्क्रूहरूको
मद्दतले सुरक्षित गर्नुहोस्।
- 24-पिन ATX र 8-पिन CPU पावर
केबलहरू मदरबोर्डमा जडान गर्नुहोस्।
- SATA/Molex पावर
ड्राइभ र अन्य उपकरणहरूमा जडान गर्नुहोस्।
- GPU को आवश्यकताअनुसार
PCIe पावर कनेक्टरहरू जडान गर्नुहोस्।
- PSU परीक्षण गर्ने
- PSU टेस्टर प्रयोग
गरेर वा 24-पिन कनेक्टरमा हरियो र कालो तारलाई सर्ट
गरेर PSU अन हुने सुनिश्चित गर्नुहोस्।
- मल्टीमिटर
प्रयोग गरेर सही भोल्टेज (+12V, +5V, +3.3V) जाँच गर्नुहोस्।
मदरबोर्ड र प्रणाली उपकरण कन्फिगरेसन
- मदरबोर्ड
स्थापना गर्ने
- मदरबोर्डलाई
केसमा स्ट्यान्डअफहरूमाथि राखेर सर्ट सर्किटबाट बचाउनुहोस्।
- स्क्रूहरूको
मद्दतले सुरक्षित गर्नुहोस् र 24-पिन तथा 8-पिन
CPU पावर केबलहरू जडान गर्नुहोस्।
- कम्पोनेन्टहरू
जडान गर्ने
- CPU स्थापना गरी,
थर्मल पेस्ट लगाएर कूलर माउन्ट गर्नुहोस्।
- RAM स्टिकहरू
डुअल-च्यानल मोडका लागि सही स्लटमा राख्नुहोस्।
- स्टोरेज
उपकरणहरू (SATA/PCIe
NVMe) जडान गर्नुहोस्।
- GPU वा नेटवर्क
एडेप्टर जस्ता विस्तार कार्डहरू स्थापना गर्नुहोस्।
- फ्रन्ट
प्यानल र पेरिफेरल्स जडान गर्ने
- पावर
स्विच, रिसेट स्विच, LED जस्ता फ्रन्ट प्यानल
कनेक्टरहरू जडान गर्नुहोस्।
- केसबाट
आउने USB र अडियो हेडरहरू मदरबोर्डमा जडान गर्नुहोस्।
BIOS/UEFI सेटिङ्स कन्फिगरेसन
- BIOS/UEFI मा प्रवेश
गर्ने
- बुटको
समयमा Del, F2,
F12, Esc जस्ता कीहरू थिचेर BIOS/UEFI खोल्नुहोस्।
- महत्वपूर्ण
BIOS सेटिङ्स
- बुट
अर्डर: मुख्य
बुट डिभाइस (USB, SSD,
HDD) चयन गर्नुहोस्।
- डिभाइस
नियन्त्रण: LAN, अडियो, USB जस्ता बोर्डमा भएका कम्पोनेन्टहरू
सक्षम/अक्षम गर्नुहोस्।
- भर्चुअलाइजेसन: भर्चुअल
मेसिनहरूको लागि VT-x/AMD-V
सक्षम गर्नुहोस्।
- पावर
व्यवस्थापन: सुत्ने/जाग्ने सेटिङ्स, फ्यान गति,
ओभरक्लकिङ सेटिङहरू समायोजन गर्नुहोस्।
- सुरक्षा
सेटिङ्स: BIOS पासवर्ड सेट गर्नुहोस्, सुरक्षित बुटका लागि TPM
सक्षम गर्नुहोस्।
इनपुट/आउटपुट (I/O) उपकरण कन्फिगरेसन
- किबोर्ड र
माउस
- USB वा PS/2
(समर्थित भएमा) द्वारा जडान गर्नुहोस्।
- BIOS मा Legacy
USB Support सक्षम/अक्षम गर्नुहोस्।
- मनिटर र
डिस्प्ले
- HDMI, DisplayPort, DVI, VGA मध्ये उपयुक्त कनेक्शन प्रयोग गर्नुहोस्।
- OS सेटिङ्समा गएर
रिजोल्युसन र रिफ्रेस रेट समायोजन गर्नुहोस्।
- स्टोरेज
उपकरणहरू
- आवश्यक
भएमा BIOS मा RAID कन्फिगर गर्नुहोस्।
- नयाँ
ड्राइभहरू Disk
Management (Windows) वा GParted (Linux) मा इनिसियलाइज गर्नुहोस्।
- प्रिन्टर र
स्क्यानर
- निर्माताको
वेबसाइटबाट ड्राइभर स्थापना गर्नुहोस्।
- नेटवर्क
वा USB कनेक्टिभिटी कन्फिगर गर्नुहोस्।
अनइन्टरप्टिबल पावर सप्लाई (UPS) कन्फिगरेसन
- UPS चयन गर्ने
- Standby UPS: आधारभूत सुरक्षा,
आवश्यक पर्दा ब्याट्रीमा स्विच हुन्छ।
- Line-Interactive UPS: सानो भोल्टेज
उतारचढाव नियमन गर्छ।
- Online UPS: निरन्तर पावर
प्रदान गर्छ, महत्वपूर्ण प्रणालीहरूका लागि उपयुक्त।
- UPS जडान गर्ने
- कम्प्युटर
र मोनिटरलाई ब्याट्री-ब्याकअप भएका आउटलेटमा प्लग गर्नुहोस्।
- प्रिन्टर, स्पिकर जस्ता
गैर-आवश्यक उपकरणहरू सर्ज-प्रोटेक्टेड आउटलेटमा जडान गर्नुहोस्।
- UPS सफ्टवेयर कन्फिगर
गर्ने
- UPS अनुगमन सफ्टवेयर
स्थापना गरी पावर घटनाहरू व्यवस्थापन गर्नुहोस्।
- डेटा
नोक्सान हुनबाट जोगिन स्वचालित शटडाउन सेट गर्नुहोस्।
10.2. Types and
Features of Display Devices
1. CRT (क्याथोड रे ट्यूब) डिस्प्ले
• विशेषताहरू:
- इलेक्ट्रोन
बीमको प्रयोग गरी फस्फोरेसेन्ट स्क्रिनमा छवि प्रक्षेपण गर्छ।
- बहु-विभिन्न
रिजोल्युसनलाई समर्थन गर्दछ र राम्रो रङ्ग सटीकता प्रदान गर्छ।
- ठूलो, भारी हुन्छ र बढी
ऊर्जा खपत गर्छ।
- स्क्रिन
बर्न-इन तथा झिलमिल (फ्लिकरिङ) को समस्या हुन सक्छ।
2. LCD (लिक्विड क्रिस्टल डिस्प्ले)
• विशेषताहरू:
- लिक्विड
क्रिस्टल तथा ब्याकलाइट प्रयोग गरी छवि उत्पादन गर्छ।
- CRT भन्दा पातलो तथा
ऊर्जा-दक्ष हुन्छ।
- सामान्य
प्रकारहरू: TN (छिटो प्रतिक्रिया),
IPS (राम्रो रङ्ग), VA (राम्रो
कन्ट्रास्ट)।
- केही
प्यानलहरूमा (जस्तै TN) सीमित हेर्ने कोण तथा ढिलो प्रतिक्रिया समय हुन सक्छ।
3. LED (लाइट एमिटिङ डायोड) डिस्प्ले
• विशेषताहरू:
- यो LCD को उपप्रकार हो
तर CCFL को सट्टा LED ब्याकलाइट
प्रयोग गर्छ।
- बढी
ऊर्जा-दक्ष, राम्रो चमक तथा कन्ट्रास्ट प्रदान गर्छ।
- विभिन्न
प्रकार उपलब्ध छन्: Edge-lit, Direct-lit, तथा Full-array
LED।
- लामो आयु
तथा पातलो डिजाइन हुन्छ।
4. प्लाज्मा डिस्प्ले
• विशेषताहरू:
- बिजुलीले
चार्ज गरिएका साना ग्यास कोषहरू प्रयोग गरी छवि उत्पन्न गर्छ।
- उच्च
कन्ट्रास्ट अनुपात तथा राम्रो रङ्ग पुन:उत्पादन प्रदान गर्छ।
- बर्न-इनको
सम्भावना तथा बढी ऊर्जा खपत हुन्छ।
- भारी तथा बढी ताप उत्पन्न गर्छ।
10.3. Connector
Types and Associated Cables
1. BNC (बेयोनेट नील-कन्सेलम्यान)
• प्रयोग गरिने स्थान: एनालग भिडियो सिग्नल,
RF सिग्नल, CCTV क्यामेरा, र पुराना नेटवर्किङ।
• केबल प्रकार: को-एक्सियल केबल (RG-58,
RG-59, RG-6)।
• विशेषताहरू:
- सुरक्षित बेयोनेट-शैली
लकिङ प्रणाली।
- उच्च-फ्रिक्वेन्सी
सिग्नललाई न्यूनतम हस्तक्षेपका साथ समर्थन गर्छ।
- व्यावसायिक
भिडियो अनुप्रयोगहरूमा सामान्य रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
2. RJ45 (रजिस्टर्ड ज्याक 45)
• प्रयोग गरिने स्थान: ईथरनेट नेटवर्किङ (LAN,
इन्टरनेट जडान)।
• केबल प्रकार: ट्विस्टेड पेयर केबल (Cat5,
Cat5e, Cat6, Cat7)।
• विशेषताहरू:
- Cat6 र उच्च
संस्करणहरूमा 10 Gbps सम्मको गति समर्थन गर्छ।
- 8-पिन मोड्युलर
कनेक्सन, जसले तारबद्ध नेटवर्किङलाई सक्षम बनाउँछ।
- कम्प्युटर, राउटर, तथा नेटवर्क स्विचहरूमा प्रयोगको लागि मानकीकृत।
3. HDMI (हाई-डेफिनिसन मल्टिमिडिया इन्टरफेस)
• प्रयोग गरिने स्थान: उच्च-गुणस्तरको अडियो र
भिडियो ट्रान्समिसन।
• केबल प्रकार: HDMI केबल (Standard,
High-Speed, Premium High-Speed)।
• विशेषताहरू:
- 8K सम्मको
रिजोल्युसनलाई समर्थन गर्छ।
- एकल केबलमा अडियो र
भिडियो दुवै प्रसारण गर्न सक्षम।
- भर्सनहरू: HDMI 1.4, 2.0, 2.1, जसमा बढ्दो
ब्यान्डविथ र अतिरिक्त सुविधाहरू छन्।
- टिभी, गेमिङ कन्सोल,
र प्रोजेक्टरहरूमा सामान्य रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
10.4. Troubleshooting of Computer and
Its Peripherals
1. किबोर्ड समस्याहरू
समस्या |
सम्भावित कारण |
समाधान |
किबोर्ड काम
नगर्ने |
केबल खुकुलो, ड्राइभर समस्या |
केबल पुन: जडान गर्ने, अर्को USB पोर्टमा
जडान गर्ने, ड्राइभर अपडेट/रिइन्स्टल गर्ने |
केही कुञ्जीहरू
नचल्ने |
धुलो, हार्डवेयर बिग्रिएको |
किबोर्ड सफा
गर्ने, बिग्रिएको भए फेर्ने |
गलत अक्षर टाइप
हुने |
गलत किबोर्ड लेआउट |
OS मा किबोर्ड सेटिङ परिवर्तन गर्ने |
टाइप गर्दा ढिलो
हुने |
वायरलेस
हस्तक्षेप |
ब्याट्री
फेर्ने (वायरलेस किबोर्डमा), तारयुक्त किबोर्ड प्रयोग गर्ने |
2. माउस समस्याहरू
समस्या |
सम्भावित कारण |
समाधान |
माउस काम नगर्ने |
USB पोर्ट समस्या, ड्राइभर समस्या |
अर्को USB पोर्टमा जडान गर्ने, ड्राइभर रिइन्स्टल गर्ने |
कर्सर ढिलो चल्ने |
कम ब्याट्री, हस्तक्षेप |
ब्याट्री
फेर्ने, तारयुक्त माउस प्रयोग गर्ने |
अनियन्त्रित
रूपमा चल्ने |
सेन्सर फोहोर, सतह समस्या |
सेन्सर सफा गर्ने, राम्रो माउसप्याड प्रयोग गर्ने |
क्लिकहरू नदबिने |
स्विचहरू
बिग्रिएको |
माउस फेर्ने |
3. प्रिन्टर समस्याहरू
समस्या |
सम्भावित कारण |
समाधान |
प्रिन्टर पत्ता
नलाग्ने |
USB/WiFi जडान समस्या |
केबल पुन: जडान गर्ने, प्रिन्टर र PC रिस्टार्ट
गर्ने |
कागज जाम हुने |
गलत रूपमा
कागज हालिएको |
फसेको कागज
सावधानीपूर्वक हटाउने |
प्रिन्ट गुणस्तर
कमजोर |
कम मसी/टोनर, नोज़ल जाम |
कार्ट्रिज फेर्ने, नोज़ल सफा गर्ने |
प्रिन्टर अफलाइन
देखिने |
नेटवर्क
समस्या |
नेटवर्क सेटिङ
जाँच गर्ने, प्रिन्टर रिस्टार्ट गर्ने |
4. स्क्यानर समस्याहरू
समस्या |
सम्भावित कारण |
समाधान |
स्क्यानर पत्ता
नलाग्ने |
केबल खुकुलो, ड्राइभर समस्या |
केबल जाँच गर्ने, ड्राइभर पुन: जडान गर्ने |
स्क्यान गुणस्तर
कमजोर |
स्क्यानर
ग्लास फोहोर |
माइक्रोफाइबर
कपडाले सफा गर्ने |
ढिलो स्क्यान
गर्ने |
उच्च रिजोल्युसन सेटिङ |
स्क्यान रिजोल्युसन घटाउने |
5. स्पिकर समस्याहरू
समस्या |
सम्भावित कारण |
समाधान |
आवाज नआउने |
भोल्युम म्यूट, केबल समस्या |
भोल्युम जाँच गर्ने, केबल पुन: जडान गर्ने |
आवाज बिग्रिएको |
केबल खुकुलो, ड्राइभर समस्या |
केबल पुन:
जडान गर्ने, ड्राइभर अपडेट गर्ने |
एउटा स्पिकर
मात्र चल्ने |
अडियो ब्यालेन्स सेटिङ |
साउन्ड सेटिङमा ब्यालेन्स मिलाउने |
10.5. Troubleshooting Connectivity
(Cables, Network, etc.)
1. केबल समस्याहरू
समस्या |
सम्भावित कारण |
समाधान |
मनिटरमा सिग्नल
नआउने |
HDMI/VGA केबल खुकुलो |
केबल पुन: जडान गर्ने, अर्को केबल प्रयोग गर्ने |
वायर्ड नेटवर्कमा
इन्टरनेट नचल्ने |
इथरनेट केबल
बिग्रिएको |
केबल फेर्ने, पोर्ट जाँच गर्ने |
USB डिभाइस काम नगर्ने |
USB केबल खुकुलो/बिग्रिएको |
अर्को केबल/पोर्ट प्रयोग गर्ने |
2. नेटवर्क समस्याहरू
समस्या |
सम्भावित कारण |
समाधान |
इन्टरनेट नचल्ने |
राउटर/मोडेम समस्या |
राउटर रिस्टार्ट गर्ने, ISP स्टेटस जाँच गर्ने |
इन्टरनेट ढिलो
चल्ने |
ब्यान्डविथ
धेरै प्रयोग भएको |
अनुपयोगी
डिभाइस डिसकनेक्ट गर्ने, प्लान अपग्रेड गर्ने |
WiFi देखिँदैन |
सिग्नल कमजोर, हस्तक्षेप |
राउटर नजिक जाने, WiFi च्यानल परिवर्तन गर्ने |
IP कन्फ्लिक्ट |
दोहोरो IP ठेगाना |
राउटर
रिस्टार्ट गर्ने, DHCP प्रयोग गर्ने वा अनौठो IP असाइन गर्ने |
10.6. Installation and Troubleshooting
of Operating System (Windows, Linux, etc.)
१. अपरेटिङ सिस्टम स्थापना
Windows स्थापना
- बुटेबल
मिडिया तयार गर्ने:
- Rufus वा Windows
Media Creation Tool प्रयोग गरी USB ड्राइभ तयार गर्ने।
- BIOS/UEFI मा प्रवेश
गर्ने:
- बुट गर्दा
F2, F12,
DEL, ESC कुञ्जी थिचेर BIOS खोल्ने।
- USB/DVD लाई पहिलो बुट
डिभाइस सेट गर्ने।
- Windows स्थापना
गर्ने:
- USB/DVD बाट बुट
गर्ने।
- भाषा, क्षेत्र, र किबोर्ड लेआउट चयन गर्ने।
- Custom Installation रोजेर नयाँ स्थापना
गर्ने।
- डिस्क
विभाजन (Partition)
गरी Windows इन्स्टल गर्ने।
- सेटअप पूरा
गर्ने:
- प्रयोगकर्ता
खाता कन्फिगर गर्ने, ड्राइभरहरू इन्स्टल गर्ने, र Windows अपडेट गर्ने।
Linux (Ubuntu, Fedora, आदि) स्थापना
- बुटेबल USB बनाउने:
- Balena Etcher, Rufus, UNetbootin जस्ता उपकरण प्रयोग
गर्ने।
- USB बाट बुट गर्ने:
- BIOS मा गई USB
लाई पहिलो बुट डिभाइस सेट गर्ने।
- स्थापना
सुरु गर्ने:
- "Try Linux" वा "Install
Linux" विकल्प चयन गर्ने।
- भाषा, किबोर्ड लेआउट,
र डिस्क विभाजन छनोट गर्ने।
- विभाजन (Partitioning):
- Automatic वा Manual
Partitioning ("/", "swap", "/home") प्रयोग गर्ने।
- स्थापना
पूरा गर्ने:
- प्रयोगकर्ता
खाता सेटअप गर्ने र प्याकेज अपडेट गर्ने।
२. OS स्थापना समस्याहरू समाधान
समस्या |
सम्भावित कारण |
समाधान |
USB बाट OS बुट नहुने |
गलत बुट अर्डर सेट भएको |
BIOS मा गई USB लाई पहिलो बुट डिभाइस सेट गर्ने |
"No bootable device found" त्रुटि |
बुट मिडिया
करप्ट भएको |
बुटेबल USB पुन: बनाउने,
अर्को पोर्ट प्रयोग गर्ने |
स्थापना अड्किएको |
ISO फाइल खराब भएको |
ISO फाइल पुन: डाउनलोड गर्ने र भेरिफाइ गर्ने |
Windows हार्ड ड्राइभ डिटेक्ट नहुने |
आवश्यक
ड्राइभर हराएको |
ड्राइभर लोड
गर्ने वा BIOS मा SATA मोड चेक गर्ने |
Linux स्थापना गरेपछि बुट नहुने |
Bootloader
(GRUB) समस्या |
Linux Live
USB प्रयोग गरी GRUB मर्मत गर्ने |
10.7. Installation of Device Drivers,
Configuration, and Installation of Application Programs & System Restore
१. डिभाइस ड्राइभरहरू स्थापना गर्ने
Windows:
- Device Manager खोल्ने
(Win + X → Device Manager)।
- हराइरहेको
उपकरणमा राइट-क्लिक गर्ने → Update Driver चयन
गर्ने।
- Search Automatically (स्वचालित रूपमा खोज्ने) वा Browse for driver software (म्यानुअली खोज्ने) विकल्प प्रयोग गर्ने।
Linux:
- lsusb वा lspci
कमाण्ड प्रयोग गरी हार्डवेयर चेक गर्ने।
- प्याकेज
म्यानेजर (apt, yum,
dnf) प्रयोग गरी ड्राइभर स्थापना गर्ने।
- modprobe प्रयोग गरी
कर्नेल मोड्युलहरू लोड गर्ने।
२. एप्लिकेसन प्रोग्राम स्थापना र कन्फिगर गर्ने
Windows:
- .exe वा .msi फाइल डाउनलोड गर्ने → Run as Administrator क्लिक गर्ने → Setup Wizard अनुसार
स्थापना पूरा गर्ने।
- सुरक्षित
एपहरूका लागि Windows
Store प्रयोग गर्ने।
Linux:
- टर्मिनल
प्रयोग गरी एप्लिकेसन स्थापना गर्ने:
- Debian-based (Ubuntu, Mint, आदि): sudo apt
install application-name
- RedHat-based (Fedora, CentOS, आदि): sudo yum
install application-name
३. Windows मा सिस्टम रिस्टोर गर्ने
Restore Points:
- Control Panel खोल्ने
→ System → System Protection मा
जाने।
- System Restore क्लिक
गर्ने → Restore Point चयन गर्ने → निर्देशनहरू पालना गर्ने।
Factory Reset (पूर्ण रिसेट गर्ने):
1.
Settings → Update & Security → Recovery → Reset this PC चयन गर्ने।
10.8. Data Backup: Concept and Methods
डाटा ब्याकअप
भनेको हार्डवेयर विफलता,
गल्तीले मेटिएको डाटा, मालवेयर आक्रमण वा
प्राकृतिक विपत्तिका कारण डाटा नष्ट हुनबाट जोगाउन महत्त्वपूर्ण फाइल, एप्लिकेसन र सिस्टम सेटिङहरूको प्रतिलिपि (backup) बनाउने
प्रक्रिया हो।
डाटा ब्याकअपको महत्त्व:
- डाटा हराउने वा बिग्रने जोखिमबाट बचाउँछ।
- व्यापार निरन्तरता (Business Continuity) र विपत्तिबाट पुन: प्राप्ति (Disaster Recovery) सुनिश्चित गर्छ।
- र्यान्समवेयर (Ransomware) आक्रमणबाट बच्न मद्दत गर्छ।
- व्यक्तिगत तथा व्यवसायिक डाटाको सुरक्षाका लागि अतिरिक्त सुरक्षा प्रदान गर्छ।
२.
डाटा ब्याकअपका प्रकारहरू
ब्याकअप प्रकार |
विवरण |
फाइदाहरू |
नोक्सानहरू |
फुल ब्याकअप (Full Backup) |
हरेक
पटक सम्पूर्ण डाटा प्रतिलिपि बनाउने |
सम्पूर्ण
डाटा सुरक्षीत हुन्छ |
बढी
भण्डारण (Storage) र समय लाग्छ |
इन्क्रिमेन्टल ब्याकअप (Incremental Backup) |
पछिल्लो
ब्याकअपपछि भएका परिवर्तनहरू मात्र ब्याकअप गर्ने |
छिटो
हुन्छ, कम स्टोरेज लाग्छ |
पुन:
स्थापना (restore) ढिलो हुन सक्छ |
डिफरेन्सियल ब्याकअप (Differential Backup) |
पछिल्लो
फुल ब्याकअपदेखि भएका सबै परिवर्तनहरूको ब्याकअप गर्ने |
इन्क्रिमेन्टल
भन्दा छिटो पुन: स्थापना हुन्छ |
इन्क्रिमेन्टल
भन्दा बढी स्टोरेज चाहिन्छ |
मिरर ब्याकअप (Mirror Backup) |
वास्तविक
समयमा फाइलहरूको ठ्याक्कै प्रतिलिपि बनाउने |
सधैं
अपडेटेड, सजिलै पहुँच गर्न सकिने |
यदि
मूल फाइल मेटिएमा ब्याकअपबाट पनि मेटिन्छ |
क्लाउड ब्याकअप (Cloud Backup) |
डाटा
टाढाको सर्भरमा सुरक्षित गर्ने |
जहाँबाट
पनि पहुँच गर्न सकिने,
स्वचालित ब्याकअप |
स्थिर
इन्टरनेट आवश्यक हुन्छ |
३.
डाटा ब्याकअपका विधिहरू
A. स्थानीय ब्याकअप
(Local Backup - Offline Backup)
1. बाह्य हार्ड
ड्राइभ (External Hard Drives) / USB ड्राइभ
- व्यक्तिगत
डाटा ब्याकअपका लागि उपयुक्त।
- प्रयोग
गर्न सजिलो तर भौतिक क्षति हुनसक्ने जोखिम।
2. नेटवर्क अट्याच्ड
स्टोरेज (NAS - Network Attached Storage)
- घर
वा अफिस नेटवर्कमा जडान गरिएको स्थानीय स्टोरेज उपकरण।
- स्वचालित
रूपमा ब्याकअप गर्न प्रयोग गरिन्छ।
3. DVD र Blu-ray
डिस्क
- महत्वपूर्ण
डाटा भण्डारण (archive)
गर्न उपयोगी।
- सीमित
भण्डारण क्षमता।
B. क्लाउड ब्याकअप (Cloud
Backup - Online Backup)
1. Google Drive, OneDrive,
Dropbox
- व्यक्तिगत
डाटा ब्याकअपका लागि उपयुक्त।
2. व्यवसायिक क्लाउड
समाधानहरू (AWS S3, Microsoft Azure, Google Cloud Storage)
- व्यावसायिक
तहको ब्याकअपका लागि प्रयोग गरिन्छ।
- इन्क्रिप्सन
र विपत्ति पुन: प्राप्ति (disaster
recovery) सुविधा उपलब्ध गराउँछ।
C. हाइब्रिड ब्याकअप
(Hybrid Backup - Local + Cloud)
- स्थानीय
र क्लाउड ब्याकअप मिलाएर उच्चतम सुरक्षा प्रदान गर्छ।
- स्थानीय
ब्याकअपबाट छिटो पुन: प्राप्ति (recovery)
गर्न सकिन्छ र क्लाउडमा दीर्घकालीन सुरक्षा रहन्छ।
४.
डाटा ब्याकअपका उत्कृष्ट विधिहरू (Best Practices
for Data Backup)
3-2-1
ब्याकअप नियम अपनाउनुहोस्:
- 3 प्रतिलिपिहरू डाटा सुरक्षित
राख्नुहोस्।
- 2 फरक
भण्डारण मिडिया
(Hard Drive + Cloud) प्रयोग गर्नुहोस्।
- 1 प्रतिलिपि
अफसाइट (Cloud वा टाढाको स्थानमा) सुरक्षित
राख्नुहोस्।
- ब्याकअप स्वचालित (automate) गर्नुहोस् ताकि डाटा हराउने जोखिम नहोस्।
- संवेदनशील डाटा सुरक्षित राख्न ब्याकअप अघि इन्क्रिप्ट गर्नुहोस्।
- समय-समयमा ब्याकअप परीक्षण (test & verify) गर्नुहोस्।