Web Designing and Social [English & Nepali ] Note [ राजपत्र अनंकित प्रथम श्रेणी कम्प्युटर अपरेटर (संघ...)Web Designing and Social Media को Note [ Nepali र English मा]

Anil Pandit
personAnil Pandit
March 01, 2025
0

7.1. Introduction to Web Page and CMS (Content Management System)

१. वेब पृष्ठ के हो?

वेब पृष्ठ भनेको वेब ब्राउजरमा देखाइने डिजिटल दस्तावेज हो। यो कुनै वेबसाइटको भाग हुन्छ र यसमा पाठ (Text), छविहरू (Images), भिडियोहरू (Videos), तथा अन्तरक्रियात्मक (Interactive) तत्वहरू हुन सक्छन्। वेब पृष्ठ निम्न प्रविधिहरू प्रयोग गरेर बनाइन्छः

  • HTML (HyperText Markup Language) – संरचना (Structure) निर्धारण गर्छ।
  • CSS (Cascading Style Sheets) – डिजाइन र लेआउट (Layout) थप्छ।
  • JavaScript – पृष्ठलाई अन्तरक्रियात्मक (Interactive) बनाउँछ।

वेब पृष्ठका प्रकार:

  • स्थिर वेब पृष्ठ (Static Web Pages) – निश्चित सामग्री हुन्छ, परिवर्तन हुँदैन (जस्तैः सामान्य कम्पनी वेबसाइट)।
  • गतिशील वेब पृष्ठ (Dynamic Web Pages) – प्रयोगकर्ताको क्रियाकलाप वा डाटाबेसअनुसार सामग्री परिवर्तन हुन्छ (जस्तैः ई-कमर्स साइट, ब्लग)।

२. CMS (Content Management System) के हो?

CMS भनेको यस्तो सफ्टवेयर हो जसले प्रयोगकर्तालाई कोडिङ नगरी वेब साइटको सामग्री सिर्जना, व्यवस्थापन, र परिमार्जन गर्न अनुमति दिन्छ।

CMS को विशेषताहरू:

  • सजिलो सामग्री सम्पादन (MS Word जस्तै प्रयोग गर्न सकिन्छ)।
  • डिजाइनका लागि टेम्प्लेटहरू उपलब्ध।
  • प्रयोगकर्ता व्यवस्थापन (व्यवस्थापक, सम्पादक, लेखक जस्ता भूमिका छुट्याउन सकिने)।
  • मिडिया व्यवस्थापन (तस्बिर, भिडियोहरू अपलोड गर्न मिल्ने)।
  • SEO टुलहरू जसले सर्च इन्जिनमा राम्रो स्थान दिन मद्दत गर्छ।

३. लोकप्रिय CMS प्लेटफर्महरू

१. WordPress – सबैभन्दा लोकप्रिय CMS, ब्लग, व्यवसाय वेबसाइट, र ई-कमर्सका लागि उपयुक्त।
२. Joomla – लचिलो CMS, तर केही प्राविधिक ज्ञान आवश्यक पर्छ।
३. Drupal – ठूला वेबसाइटहरूका लागि उच्च अनुकूलन (Customizable) CMS।
४. Shopify – ई-कमर्स स्टोरहरूका लागि सबैभन्दा राम्रो।
५. Wix – नयाँ प्रयोगकर्ताहरूका लागि सजिलो ड्र्याग-एन्ड-ड्रप वेबसाइट निर्माणकर्ता।

४. CMS प्रयोग गर्ने फाइदाहरू

  • साधारण प्रयोगका लागि कोडिङ आवश्यक पर्दैन।
  • रेडिमेड टेम्प्लेट प्रयोग गरी समय बचत हुन्छ।
  • धेरै प्रयोगकर्ताले एकै ठाउँमा मिलेर काम गर्न सकिन्छ।
  • SEO अनुकूल सुविधाहरू, जसले वेब साइटलाई गुगलमा माथि आउन मद्दत गर्छ।
  • सुरक्षित तथा नियमित रूपमा अपडेट हुने।

7.2. Designing a Simple Webpage with HTML

7.2.1. HTML Document

HTML दस्तावेज भनेको वेब पृष्ठको संरचना परिभाषित गर्ने फाइल हो, जुन HyperText Markup Language (HTML) प्रयोग गरेर बनाइन्छ। यो फाइल .html एक्सटेन्सनमा सुरक्षित गरिन्छ र वेब ब्राउजरमा प्रदर्शित गरिन्छ।

Basic Structure of an HTML Document

<!DOCTYPE html>
<html>
<head>
    <title>My First Webpage</title>
</head>
<body>
    <h1>Welcome to My Webpage</h1>
    <p>This is a simple webpage created using HTML.</p>
</body>
</html>

Explanation of the Structure:

  • <!DOCTYPE html> – Declares the document as an HTML5 file.
  • <html> – The root element that contains all HTML content.
  • <head> – Holds meta information like the title and styles.
  • <title> – Defines the webpage title shown in the browser tab.
  • <body> – Contains the visible content of the webpage.
  • <h1> – A heading tag for the main title.
  • <p> – A paragraph tag for text content.

7.2.2. HTML Tags

HTML uses tags to define elements. Tags are enclosed in angle brackets (< >) and usually come in pairs:

  • Opening Tag (<tagname>)
  • Closing Tag (</tagname>)

Common HTML Tags:

Tag

Description

Example

<h1> to <h6>

Headings

<h1>Heading 1</h1>

<p>

Paragraph

<p>This is a paragraph.</p>

<a>

Hyperlink

<a href="https://www.google.com">Google</a>

<img>

Image

<img src="image.jpg" alt="Example Image">

<ul> & <ol>

Lists (unordered & ordered)

<ul><li>Item 1</li></ul>

<table>

Table

<table><tr><td>Data</td></tr></table>

<div>

Division (for layout)

<div>This is a section.</div>

Creating a Simple Webpage with HTML

<!DOCTYPE html>
<html>
<head>
    <title>Simple Webpage</title>
</head>
<body>
    <h1>Welcome to My Webpage</h1>
    <p>This is a basic webpage using HTML tags.</p>
    <a href="https://www.example.com">Click here</a> to visit Example.
    <img src="image.jpg" alt="Example Image">
</body>
</html>

वेबपृष्ठ कसरी हेर्ने?

  1. फाइललाई index.html नाममा सुरक्षित गर्नुहोस्।
  2. वेब ब्राउजर (Chrome, Firefox, Edge) मा खोल्नुहोस्।

7.2.3. Working with Text, Hyperlinks, Images, Lists, Forms, Tables, Frames, etc.

1. Working with Text in HTML

HTML ले पाठ (Text) ढाँचाबद्ध (Format) गर्न र प्रदर्शन गर्न विभिन्न ट्यागहरू प्रदान गर्छ।

Basic Text Formatting Tags:

Tag

Description

Example

<h1> to <h6>

Headings (largest to smallest)

<h1>Heading 1</h1>

<p>

Paragraph

<p>This is a paragraph.</p>

<b>

Bold text

<b>Bold text</b>

<i>

Italic text

<i>Italic text</i>

<u>

Underlined text

<u>Underlined text</u>

<br>

Line break (no closing tag)

Line 1<br>Line 2

<hr>

Horizontal line (divider)

<hr>

<mark>

Highlighted text

<mark>Highlighted</mark>

Example:

<p><b>Bold</b>, <i>Italic</i>, and <u>Underlined</u> text.</p>

2. Working with Hyperlinks in HTML

हाइपरलिङ्कले अन्य वेब पृष्ठहरूमा जान सहज बनाउँछ।

Basic Syntax:

<a href="https://www.google.com">Visit Google</a>

Opening a Link in a New Tab:

<a href="https://www.google.com" target="_blank">Open Google in New Tab</a>

Linking to an Email:

<a href="mailto:example@email.com">Send an Email</a>

3. Working with Images in HTML

Images can be added using the <img> tag.

Basic Syntax:

<img src="image.jpg" alt="Example Image" width="300" height="200">

Adding a Clickable Image (Image as a Link):

<a href="https://www.anilpandit.com.np">
    <img src="image.jpg" alt="Example Image">
</a>

4. Working with Lists in HTML

HTML provides two main types of lists:

  • Ordered List (<ol>) – Numbered list.
  • Unordered List (<ul>) – Bulleted list.

Example of an Unordered List:

<ul>
    <li>Apple</li>
    <li>Banana</li>
    <li>Cherry</li>
</ul>

Example of an Ordered List:

<ol>
    <li>Step 1</li>
    <li>Step 2</li>
    <li>Step 3</li>
</ol>

Definition List (<dl>)

<dl>
    <dt>HTML</dt>
    <dd>HyperText Markup Language</dd>
    <dt>CSS</dt>
    <dd>Cascading Style Sheets</dd>
</dl>

5. Working with Forms in HTML

Forms are used to collect user input.

Basic Form Example:

<form action="submit.php" method="post">
    <label for="name">Name:</label>
    <input type="text" id="name" name="name"><br><br>
    <label for="email">Email:</label>
    <input type="email" id="email" name="email"><br><br>
    <label for="message">Message:</label>
    <textarea id="message" name="message"></textarea><br><br>
    <input type="submit" value="Submit">
</form>

Common Form Elements:

Element

Description

Example

<input type="text">

Text field

<input type="text">

<input type="password">

Password field

<input type="password">

<input type="email">

Email input

<input type="email">

<input type="radio">

Radio button

<input type="radio" name="gender" value="male"> Male

<input type="checkbox">

Checkbox

<input type="checkbox" name="subscribe"> Subscribe

<select>

Dropdown menu

<select><option>Option 1</option></select>

<textarea>

Multiline text input

<textarea></textarea>

6. Working with Tables in HTML

टेबलले डेटा पंक्ति (Rows) र स्तम्भ (Columns) मा व्यवस्थित गर्छ।

Basic Table Example:

<table border="1">
    <tr>
        <th>Name</th>
        <th>Age</th>
        <th>City</th>
    </tr>
    <tr>
        <td>Anil</td>
        <td>25</td>
        <td>Kathmandu</td>
    </tr>
</table>

Table Tags:

Tag

Description

<table>

टेबल परिभाषित गर्छ।

<tr>

टेबलको पंक्ति (Row) परिभाषित गर्छ।

<th>

टेबलको हेडर (Header) सेल परिभाषित गर्छ।

<td>

टेबल डेटा सेल परिभाषित गर्छ।

7. Working with Frames in HTML (Deprecated in HTML5)

फ्रेमहरूले एउटै विन्डोभित्र धेरै वेब पृष्ठहरू देखाउन अनुमति दिन्छन्, तर आधुनिक वेब डिजाइनमा सिफारिस गरिँदैन। यसको सट्टा, iframe प्रयोग गरिन्छ।

Example of an <iframe>:

<iframe src="https://www.wikipedia.org" width="600" height="400"></iframe>

Complete Example: Simple Webpage with Text, Images, Links, Lists, Forms, and Tables

<!DOCTYPE html>
<html>
<head>
    <title>My Simple Webpage</title>
</head>
<body>
    <h1>Welcome to My Webpage</h1>
    <p>This is a simple HTML page that includes text, images, lists, tables, and forms.</p>
    <h2>Hyperlink Example</h2>
    <a href="https://www.google.com" target="_blank">Visit Google</a>
    <h2>Image Example</h2>
    <img src="image.jpg" alt="Example Image" width="300">
    <h2>List Example</h2>
    <ul>
        <li>Apple</li>
        <li>Banana</li>
        <li>Cherry</li>
    </ul>
    <h2>Table Example</h2>
    <table border="1">
        <tr>
            <th>Name</th>
            <th>Age</th>
            <th>City</th>
        </tr>
        <tr>
            <td>Anil</td>
            <td>25</td>
            <td>Kathmandu</td>
        </tr>
    </table>
    <h2>Form Example</h2>
    <form>
        <label for="name">Name:</label>
        <input type="text" id="name" name="name"><br><br>
        <label for="email">Email:</label>
        <input type="email" id="email" name="email"><br><br>
        <input type="submit" value="Submit">
    </form>
    <h2>Embedded Website (Iframe)</h2>
    <iframe src="https://www.wikipedia.org" width="600" height="400"></iframe>
</body>
</html>

 

 

7.3. Familiarity with Cascading Style Sheets (CSS), Rich Site Summary (RSS), and Social Networking

1. Cascading Style Sheets (CSS)

CSS वेब पृष्ठहरूको रूप-रङ (Style) सुधार गर्न र HTML तत्वहरूलाई सजाउन प्रयोग गरिन्छ।

1.1. Types of CSS

CSS का प्रकारहरू:

  1. Inline CSS – style एट्रिब्युट प्रयोग गरी HTML ट्यागभित्रै लागू गरिन्छ।
  2. Internal CSS – <style> ट्यागभित्र, <head> सेक्सनभित्र परिभाषित गरिन्छ।
  3. External CSS – अलग .css फाइलमा परिभाषित गरिन्छ र HTML डकुमेन्टसँग <link> ट्यागमार्फत जोडिन्छ।

1.2. Example of Each Type

(a) Inline CSS

<p style="color: blue; font-size: 20px;">This is a blue paragraph.</p>

(b) Internal CSS

<!DOCTYPE html>
<html>
<head>
    <style>
        p {
            color: red;
            font-size: 18px;
        }
    </style>
</head>
<body>
    <p>This is a red paragraph.</p>
</body>
</html>

(c) External CSS

styles.css:

p {
    color: green;
    font-size: 16px;
}

HTML file (index.html):

<!DOCTYPE html>
<html>
<head>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" href="styles.css">
</head>
<body>
    <p>This is a green paragraph.</p>
</body>
</html>

1.3. CSS Selectors

Selector

Description

Example

*

Selects all elements

* { margin: 0; padding: 0; }

p

Selects all <p> elements

p { color: blue; }

.class

Selects elements with a class

.highlight { background-color: yellow; }

#id

Selects elements with a specific ID

#main { font-size: 20px; }

div > p

Selects <p> elements inside a <div>

div > p { color: red; }

1.4. CSS Box Model

बक्स मोडल (Box Model) का घटकहरू:

  • Margin – बॉर्डर बाहिरको खाली ठाउँ।
  • Border – तत्वलाई घेरिएको किनारा।
  • Padding – सामग्री (Content) र बॉर्डरबीचको खाली ठाउँ।
  • Content – बक्सभित्रको वास्तविक सामग्री।

Example:

p {
    margin: 10px;
    padding: 20px;
    border: 2px solid black;
    width: 200px;
}

1.5. Responsive Web Design

उत्तरदायी डिजाइनले वेबसाइटलाई विभिन्न स्क्रीन साइजहरू अनुसार अनुकूल बनाउँछ। यसको लागि CSS Media Queries प्रयोग गरिन्छ।

Example:

@media screen and (max-width: 600px) {
    body {
        background-color: lightblue;
    }
}

2. Rich Site Summary (RSS)

RSS (Really Simple Syndication) एक वेब फिड फारम्याट हो, जसले प्रयोगकर्ताहरूलाई अनलाइन सामग्रीको अपडेटहरू सजिलै पहुँच गर्न मद्दत गर्छ।

2.1 RSS कसरी काम गर्छ?

  • वेबसाइटहरूले लेख, समाचार, र ब्लग पोस्ट को लागि RSS फिड प्रदान गर्छन्।
  • प्रयोगकर्ताहरूले यी फिडहरूलाई RSS रिडर मार्फत सदस्यता लिन सक्छन्।
  • RSS रिडर ले स्वतः नयाँ सामग्री अपडेट गर्छ।

2.2. Example of an RSS Feed

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?>
<rss version="2.0">
    <channel>
        <title>Example RSS Feed</title>
        <link>https://www.example.com</link>
        <description>Latest updates from Example</description>
        <item>
            <title>First News Article</title>
            <link>https://www.example.com/article1</link>
            <description>This is the first article.</description>
        </item>
        <item>
            <title>Second News Article</title>
            <link>https://www.example.com/article2</link>
            <description>This is the second article.</description>
        </item>
    </channel>
</rss>

Users can add this feed to an RSS reader to get the latest updates.

 

2.3. Benefits of RSS

स्वचालित अपडेट – प्रयोगकर्तालाई नयाँ सामग्री स्वतः जानकारी गराउँछ।
समय बचत – धेरै स्रोतहरू एउटै ठाउँमा संकलन गरेर देखाउँछ।
 वेबसाइट संलग्नता वृद्धि – पाठकहरूको संख्यामा वृद्धि गर्छ।

3. Social Networking

सामाजिक सञ्जाल भनेको अनलाइन प्लेटफर्महरू प्रयोग गरेर व्यक्तिहरूसँग जडान हुनु, सामग्री साझा गर्नु, र समुदायहरूसँग संलग्न हुनु हो।

3.1. Popular Social Networking Platforms

प्लेटफर्म

उद्देश्य

Facebook

सामाजिक अन्तरक्रिया, समाचार साझा गर्ने, र व्यवसाय प्रवर्द्धन

Twitter (X)

छोटो अपडेट, छलफल, र ट्रेन्डिङ विषयहरू

Instagram

फोटो तथा भिडियो साझा गर्ने प्लेटफर्म

LinkedIn

व्यावसायिक सञ्जाल र रोजगारी खोज्ने माध्यम

YouTube

भिडियो सामग्री सिर्जना तथा साझा गर्ने प्लेटफर्म

TikTok

छोटो भिडियो साझा गर्ने माध्यम

Reddit

समुदायगत छलफल र विषय-आधारित फोरम

 

3.2. Benefits of Social Networking

·         सञ्चार (Communication) – साथीभाई र परिवारसँग जडान हुन मद्दत गर्छ।

·         मार्केटिङ र ब्रान्डिङ (Marketing & Branding) – व्यवसाय प्रवर्द्धनका लागि प्रयोग गरिन्छ।

·         सूचना साझा (Information Sharing) – समाचार र अपडेट छिटो पहुँच गर्न सकिन्छ।

·         समुदाय निर्माण (Community Building) – समान रुचि भएका समूहहरूसँग संलग्न हुन मद्दत गर्छ।

3.3. Embedding Social Media in Websites

वेबसाइटमा सामाजिक सञ्जाल बटन समावेश गर्ने कोड

<!-- Facebook Button --> 
<a href="https://www.facebook.com/yourpage" target="_blank">Facebook</a>
<!-- Twitter Button --> 
<a href="https://twitter.com/yourhandle" target="_blank">Twitter</a>
 <!-- Instagram Button --> 
<a href="https://www.instagram.com/yourprofile" target="_blank">Instagram</a> 
<!-- LinkedIn Button --> 
<a href="https://www.linkedin.com/in/yourprofile" target="_blank">LinkedIn</a>
 
 <!-- YouTube Button --> 
<a href="https://www.youtube.com/c/yourchannel" target="_blank">YouTube</a>

3.4. Using Social Media APIs

API को प्रयोग गरेर, वेबसाइट वा एपमा सामाजिक सञ्जालका सुविधाहरू थप्न सकिन्छ।

प्रमुख सामाजिक सञ्जाल API हरू:

Facebook API – पोस्टहरू, कमेन्टहरू, र प्रयोगकर्ता विवरण प्राप्त गर्न प्रयोग गरिन्छ।
Twitter API – ट्वीट पोष्ट गर्न र ट्रेन्डिङ विषयहरू ल्याउन प्रयोग गरिन्छ।
YouTube API – भिडियो विवरण, कमेन्ट, र च्यानल जानकारी फेच गर्न मद्दत गर्छ।

 

 

7.4. Use of Social Media in Governance

7.4.1. Introduction to Social Media

सामाजिक सञ्जाल अनलाइन प्लेटफर्महरूलाई जनाउँछ जसले प्रयोगकर्ताहरूलाई सामग्री सिर्जना गर्न, साझा गर्न, र वास्तविक समयमा अन्तरक्रिया गर्न अनुमति दिन्छ। यसले सञ्चार, नेटवर्किङ, र फराकिलो दर्शकहरूसँग संलग्नताको अवसर प्रदान गर्छ।

सामाजिक सञ्जालका विशेषताहरू:

• प्रयोगकर्ताद्वारा सिर्जित सामग्री (पोस्ट, भिडियो, छवि, ब्लग)
• अन्तरक्रियात्मकता (लाइक, कमेन्ट, शेयर, रिट्विट)
• वास्तविक-समय अद्यावधिकहरू (समाचार, प्रवृत्ति, सरकारी घोषणाहरू)
• नेटवर्किङ र समुदाय निर्माण

सामाजिक सञ्जालले सरकार र नागरिकहरू बीचको सञ्चारलाई सहज बनाउँदै शासकीय क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। यसले पारदर्शिता बढाउँछ, नागरिक सहभागिता प्रवर्द्धन गर्छ, र वास्तविक समयमा सूचना प्रसार गर्न मद्दत गर्छ।

7.4.2. Social Media Platforms

विश्वभरका सरकारहरूले नागरिकहरूसँग संलग्न हुन, सार्वजनिक सेवाहरू सुधार गर्न, र आधिकारिक जानकारी साझा गर्न विभिन्न सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्महरूको प्रयोग गर्छन्।

शासकीय कार्यमा प्रयोग गरिने लोकप्रिय सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्महरू:

प्लेटफर्म

शासकीय प्रयोग

Facebook

सरकारी निकायहरूले सूचना, सार्वजनिक सेवा सन्देश, र प्रत्यक्ष सत्रहरू साझा गर्छन्।

Twitter (X)

छिटो अपडेट, आपत्कालीन सूचना, र नागरिकहरूसँग अन्तरक्रिया गर्न प्रयोग गरिन्छ।

YouTube

सरकारी विभागहरूले सूचनामूलक भिडियो, प्रेस ब्रिफिङ, र शैक्षिक सामग्री अपलोड गर्छन्।

Instagram

तस्वीर र छोटो भिडियोमार्फत दृश्यात्मक कथावाचन गरी युवा पुस्तालाई आकर्षित गर्न प्रयोग गरिन्छ।

LinkedIn

व्यावसायिक नेटवर्किङ, सरकारी रोजगारी अवसरहरू, र आधिकारिक सूचना साझा गर्न प्रयोग गरिन्छ।

WhatsApp & Telegram

संकट व्यवस्थापन, सेवा अद्यावधिक, र जनचेतना अभियानका लागि प्रत्यक्ष सन्देश पठाउन प्रयोग गरिन्छ।

सरकारहरूले सामाजिक सञ्जाल कसरी प्रयोग गर्छन्?

१. सार्वजनिक चेतना र जानकारी साझेदारी

• सरकारहरूले कानून, नीति, र महत्त्वपूर्ण घोषणाहरूको बारेमा जानकारी दिन सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गर्छन्।
• उदाहरण: स्वास्थ्य मन्त्रालयले महामारीको समयमा स्वास्थ्य सम्बन्धी निर्देशिका साझा गर्छ।

२. आपत्कालीन प्रतिक्रिया र विपद् व्यवस्थापन

• प्राकृतिक प्रकोप, दुर्घटना, तथा राहत कार्यको वास्तविक-समय अद्यावधिकहरू प्रदान गर्छ।
• उदाहरण: भूकम्प, बाढी, र मौसम चेतावनीका लागि ट्विटर सचेतना सन्देशहरू।

३. नागरिक सहभागिता र प्रतिक्रिया

• सरकारहरूले प्रत्यक्ष प्रश्नोत्तर सत्र, मतदान, र सर्वेक्षणमार्फत नागरिकहरूसँग अन्तरक्रिया गर्छन्।
• उदाहरण: मेयरले Facebook Live मार्फत सहरका समस्याहरू समाधान गर्ने।

४. डिजिटल शासन र ई-सरकारी सेवा

• नागरिकहरूले अनलाइन सेवाहरूका लागि आवेदन दिन, उजुरी दर्ता गर्न, र जानकारी प्राप्त गर्न सक्छन्।
• उदाहरण: नेपालको राहदानी विभागले अनलाइन आवेदन सेवा उपलब्ध गराउनु।

५. गलत सूचना र नक्कली समाचारको सामना

• सरकारी निकायहरूले आधिकारिक खातामार्फत गलत सूचनाहरूलाई खण्डन गर्दै सत्य जानकारी प्रदान गर्छन्।
• उदाहरण: विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) ले ट्विटरमा COVID-19 सम्बन्धी हल्लाहरूको खण्डन गर्नु।

सामाजिक सञ्जालको प्रयोगबाट हुने फाइदा

·         पारदर्शिता – प्रत्यक्ष सञ्चारले सरकारलाई उत्तरदायी बनाउँछ।

·         सुलभता – नागरिकहरूले जहाँसुकैबाट जानकारी र सेवाहरू प्राप्त गर्न सक्छन्।

·          कम लागत – परम्परागत मिडियाको तुलनामा, सामाजिक सञ्जाल सस्तो र प्रभावकारी माध्यम हो।

·         तात्कालिक सञ्चार – नीति, कार्यक्रम, र आपत्कालीन अवस्थाका बारेमा तुरुन्त जानकारी प्राप्त गर्न सकिन्छ।

·         जनसहभागिता – नीति निर्माण प्रक्रियामा नागरिकहरूको संलग्नता बढाउँछ।

सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गर्दा आउने चुनौतीहरू

·         नक्कली समाचार र गलत सूचना – गलत प्रयोगले झूटो सूचना फैलिन सक्छ।

·         साइबर सुरक्षाको जोखिम – सरकारी खाताहरू ह्याक हुन सक्ने र डाटा चुहावट हुन सक्ने खतरा।

·         डिजिटल विभाजन – सबै नागरिकसँग इन्टरनेट पहुँच वा डिजिटल साक्षरता नहुन सक्छ।

·         गोपनीयता सरोकार – नागरिकहरूको संवेदनशील डाटा सुरक्षित रूपमा व्यवस्थापन गर्न आवश्यक।

 

7.4.3. Applications in Government Organizations

विश्वभरका सरकारहरू र सार्वजनिक क्षेत्रका संस्थाहरूले सञ्चार, पारदर्शिता, र कार्यक्षमतामा सुधार गर्न सामाजिक सञ्जालको प्रयोग गर्छन्। विभिन्न सरकारी निकायहरू फरक-फरक उद्देश्यका लागि सामाजिक सञ्जालको लाभ उठाउँछन्।

सरकारी संस्थाहरूमा सामाजिक सञ्जालका प्रयोगहरू

१. सार्वजनिक सञ्चार र जनचेतना

• सरकारहरूले Facebook, Twitter, YouTube जस्ता प्लेटफर्महरू प्रयोग गरी आधिकारिक सूचना, नीति, र निर्देशनहरू साझा गर्छन्।
• उदाहरण: नेपाल प्रहरीले Facebook मार्फत ट्राफिक नियम, सुरक्षा उपाय, र हराएका व्यक्तिहरूको सूचना प्रदान गर्छ।

२. आपत्कालीन सहायता र विपद् व्यवस्थापन

• सामाजिक सञ्जाल संकटको समयमा तत्काल सूचना आदान-प्रदान गर्न उपयोगी हुन्छ।
• उदाहरण: राष्ट्रिय विपद् व्यवस्थापन प्राधिकरण (NDMA) ले भूकम्प, बाढी, र आँधीको चेतावनी दिन Twitter प्रयोग गर्छ।

३. ई-शासन र नागरिक सेवा

• सरकारी निकायहरूले अनलाइन सेवा प्रदान गर्न सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गर्छन्, जस्तै गुनासो दर्ता, कर दाखिला सहयोग, र राहदानी आवेदन अद्यावधिक।
• उदाहरण: नेपाल राहदानी विभागले राहदानी प्रक्रिया सम्बन्धी जानकारी सामाजिक सञ्जालमा प्रदान गर्छ।

४. कानूनी प्रवर्तन र सार्वजनिक सुरक्षा

• कानूनी निकायहरूले अपराधीहरूको खोजी, सुरक्षा सम्बन्धी सल्लाह, र सम्भावित जोखिमहरूको बारेमा सचेतना फैलाउन प्रयोग गर्छन्।
• उदाहरण: इन्टरपोलले सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गरी अन्तर्राष्ट्रिय अपराध सम्बन्धी सूचना साझा गर्छ।

५. नागरिक सहभागिता र प्रतिक्रिया सङ्कलन

• नागरिकहरूले आफ्नो सुझाव, गुनासो, वा विकास परियोजनाबारे राय सामाजिक सञ्जालमार्फत प्रदान गर्न सक्छन्।
• उदाहरण: नगरपालिकाहरूले शहरी विकास परियोजनाका लागि नागरिकहरूको प्रतिक्रिया सङ्कलन गर्न अनलाइन सर्वेक्षण सञ्चालन गर्छन्।

६. सरकारी भर्ती र मानव संसाधन व्यवस्थापन

• सरकारी संस्थाहरूले LinkedIn र अन्य रोजगार पोर्टलहरू प्रयोग गरी रोजगारी अवसरहरू सार्वजनिक गर्छन्।
• उदाहरण: लोक सेवा आयोग (PSC) ले सामाजिक सञ्जालमार्फत रोजगारी सम्बन्धी सूचना साझा गर्छ।

७. राजनीतिक अभियान र निर्वाचन

• राजनीतिक दलहरू तथा नेताहरूले चुनावी अभियान, बहस, र मतदाताहरूको पहुँच बढाउन सामाजिक सञ्जालको उपयोग गर्छन्।
• उदाहरण: निर्वाचन आयोगले Facebook र Twitter प्रयोग गरी मतदाता शिक्षासम्बन्धी जानकारी तथा चुनाव परिणाम सार्वजनिक गर्छ।

 

7.4.4. Operating and Managing Social Media

सामाजिक सञ्जाललाई प्रभावकारी रूपमा प्रयोग गर्न उचित योजना, व्यवस्थापन, र अनुगमन आवश्यक हुन्छ।

१. सामाजिक सञ्जाल रणनीति निर्माण

  • उद्देश्य निर्धारण: जनचेतना, नागरिक सहभागिता, सार्वजनिक सेवा आदि।
  • लक्षित समूह पहिचान: युवा, नागरिक, व्यवसायीहरू आदि।
  • उपयुक्त प्लेटफर्म चयन:
    • Facebook: सूचना र घोषणाहरूका लागि।
    • Twitter: तत्काल अद्यावधिक जानकारीका लागि।
    • YouTube: शैक्षिक भिडियो सामग्रीका लागि।

२. सामाजिक सञ्जाल खाता व्यवस्थापन

  • समर्पित सामाजिक सञ्जाल टोली गठन गरी सरकारी खाताहरू व्यवस्थित गर्ने।
  • पोस्टिङ तालिका निर्धारण गरी नियमित अपडेट गर्ने।
  • Hootsuite, Buffer, Meta Business Suite जस्ता उपकरण प्रयोग गरी सामग्री अनुसूची मिलाउने।

३. सामग्री सिर्जना र नागरिक संलग्नता

  • जानकारीमूलक, आकर्षक र दृश्यात्मक सामग्री पोस्ट गर्ने।
  • प्रत्यक्ष (Live) Q&A सेसन, मतदान (Polls), र सर्वेक्षण (Surveys) सञ्चालन गर्ने।
  • इन्फोग्राफिक्स, भिडियो, र एनिमेसन प्रयोग गरी सामग्रीलाई आकर्षक बनाउने।

४. सुरक्षा र गोपनीयता व्यवस्थापन

  • दुई-चरणीय प्रमाणीकरण (2FA) लागू गर्ने।
  • अधिकार सीमित गरी अनधिकृत पोस्ट रोक्ने।
  • नक्कली खाताहरू र गलत सूचना पहिचान गर्न नियमित अनुगमन गर्ने।

५. संकट व्यवस्थापन र गलत सूचना नियन्त्रण

  • आपत्कालीन परिस्थितिमा तत्काल प्रतिक्रिया योजना बनाउने।
  • गलत सूचना हटाउन आधिकारिक विज्ञप्ति मार्फत सत्यता पुष्टि गर्ने।
  • तथ्य-जाँच गर्ने संस्थाहरूसँग सहकार्य गर्ने।

६. विश्लेषण र कार्यसम्पादन अनुगमन

  • Facebook Insights, Twitter Analytics, Google Analytics प्रयोग गरी पहुँच, संलग्नता, र दर्शकहरूको जानकारी सङ्कलन गर्ने।
  • प्राप्त तथ्यमाथि मूल्याङ्कन गरी रणनीति परिमार्जन गर्ने।

Tags

You Might Like

Show more
राजपत्र अनंकित प्रथम श्रेणी कम्प्युटर अपरेटर (संघ...)

Post a Comment

0Comments

Post a Comment (0)
Share to other apps
Copy Post Link